नेपाल पूर्वाधार 
पर्वत । लागत अनुमानअनुसार बजेट विनियोजन नहुँदा पर्वतका ६ दर्जन बढी खानेपानी आयोजना अलपत्र अवस्थामा पुगेका छन् । एक घर एक धारा पुर्याउने लक्ष्यसहित २०७५ मा बढीमा दुई वर्षभित्र सक्नेगरी सुरु गरिएका करोडौं रूपैयाँ लागतका ती खानेपानी आयोजना दशकौँ बितिसक्दा पनि बजेट अभावमा अलपत्र बनेका हुन् ।
जिल्लाका ७ वटै पालिकामा रहेका ती आयोजनालाई पूर्णता दिन तीनै तहका सरकारले पर्याप्त बजेट विनियोजन नगरेको खानेपानी तथा सरसफाइ डिभिजन कार्यालयले जनाएको छ । उक्त कार्यालयका इञ्जिनियर शिवशङ्कर शाहका अनुसार हाल जिल्लाभर ३ करोडदेखि २० करोड रुपैयाँ लागत अनुमानका ७६ खानेपानी आयोजना छन् । ती सबै आयोजना सम्पन्न गर्न चालू वर्षको दररेटअनुसार करिब ३ अर्ब रुपैयाँ बजेट आवश्यक पर्दछ ।
मन्त्रालयबाट आउने बजेट बर्सेनि ५ प्रतिशतभन्दा बढ्न सकेको छैन । सबै आयोजना आर्थिक वर्ष २०७५/७६ मा सम्पन्न हुनुपर्ने हो । ती आयोजनाको लागत अनुमानअनुसार काम हुन बर्सेनि कम्तीमा ५० करोड रुपैयाँ बजेट आवश्यक पर्नेमा चालू वर्ष झण्डै १३ करोड रुपैयाँ मात्रै आएको उनले बताए ।
“यो वर्ष आवश्यक बजेटको ५ प्रतिशत पनि बजेट छैन”, इञ्जिनियर शाहले भने, “हामीले सबै काम द्रुतगतिमा गर्छौं भनेर भएन । सबै आयोजना पाइपलाइनमै छन् । बजेटै नभएपछि काम अघि बढाउन नसक्दा थुप्रै आयोजना सम्पन्न नहुँदै भग्नावशेषमा परिणत भएका छन् । बजेट अभावका कारण फिल्डमा खटिने कर्मचारीलाई दैनिक भत्ता दिनसमेत सकिएको छैन ।”
जिल्लाका अधिकांश आयोजना उपभोक्ताको सहलगानीमा सञ्चालित छन् । प्रत्येक आयोजनामा उपभोक्ताले २० प्रतिशत श्रमदान र मर्मतसम्भार कोषमा एक प्रतिशत नगद जम्मा गर्नुपर्छ । सञ्चालित अधिकांश आयोजनाका उपभोक्ता समितिले आफ्नो जिम्मेवारीको काम सके पनि बजेट अभावकै कारण कार्यालयले काम अघि बढाउन नसकेको हो । घरघरै पानी पाउने आशामा श्रमदान र मर्मतसम्भार कोष जम्मा गरेका वाहाकी शालिग्राम खानेपानी आयोजनाका उपभोक्ता पानीको आसैआसमा पुस्ता बित्न लागेको भन्दै निराश बनेका छन् ।
२ वर्षमा सक्नेगरी आर्थिक वर्ष २०७५/७६ मा सुरु भएको बृहत् शङ्करपोखरी खानेपानी आयोजनाको अनुमानित लागत १८ करोड रुपैयाँ थियो । उक्त आयोजनाका लागि बर्सेनि १८ देखि २० लाख रुपैयाँका दरले मात्रै बजेट प्राप्त भए पनि अहिलेसम्म सम्पन्न हुन नसकेको स्थानीयवासी कमल भुसालले बताए ।
३ वर्षमा सक्नेगरी २०७५ मा सुदूर दक्षिणमा सुरु गरिएको वहाकी शालिग्राम खानेपानी आयोजनाको काम नसक्दै जीर्ण बनेको छ । वाहाकी र शालिग्रामका २ सय ५० घरधुरीलाई एक वर्षमा घरघरै धारा पु्यार्उने लक्ष्यसहित सुरु गरिएको आयोजना अपुरो बनेको हो ।
यो आयोजनालाई चालु वर्ष १० लाख रुपैयाँ मात्रै बजेट रहेको कार्यालयले जनाएको छ । २०६४ मा सुरु भएको मोदी गाउँपालिका–६ को चित्रे–तिलाहार खानेपानी आयोजना पनि निर्माण सम्पन्न नहुँदै जीर्ण बनेको उपभोक्ताको गुनासो थियो ।
उक्त आयोजनाका लागि चालू वर्षमा १८ लाख मात्रै बजेट विनियोजन भएको छ । २०७१ मा ८ करोड रुपैयाँ लागत अनुमान गरी सुरु गरिएको लुङ्खु खानेपानी आयोजना बजेट अभावकै कारण अलपत्र बनेको स्थानीय जीवन उच्चै ठकुरीले बताए ।
दक्षिण पर्वतको पैँयु गाउँपालिकाको केन्द्र हुवासमा सुरु गरिएको हुवास छहरा खानेपानी आयोजनाको हालत पनि उस्तै छ । झण्डै ८ हजार स्थानीयवासीलाई घरघरै धारा पुर्याउने लक्ष्यसहित सुरु गरिएको उक्त आयोजना डेढ दशक बितिसक्दा पनि पूरा हुन नसकेकाले स्थानीयवासी आक्रोशित भएका छन् ।
एक घर एक धारा पुर्याउने सङ्घीय र प्रदेश सरकारको लक्ष्य भए पनि पर्याप्त बजेट नहुँदा १५ वर्षअघिदेखिका योजनासमेत पूरा हुन नसकेको इञ्जिनियर शाहले बताए ।
