नेपाल पूर्वाधार 
काठमाडौं । मंसिर ४ मा हुन गइरहेको प्रतिनिधिसभा तथा प्रदेश सभा निर्वाचन आउनु ३ हप्ता अघिदेखि नै दलहरुले सधैझै आगामी ५ वर्षे घोषणापत्र सार्वजनिक गरिसकेका छन् ।
पछिल्लो प्रतिनिधी तथा प्रदेशसभामा प्रमुख दलको रुपमा रहेका पार्टीहरुले आगामी ५ वर्षभित्रमा राष्ट्रिय गौरवका रुपमा निर्माणाधीन ५ वटा सडक आयोजना सम्पन्न गर्ने प्रतिवद्धता गरेका छन् ।
५ वर्षभित्र सम्पन्न गर्ने भनेर घोषणापत्रमा उल्लेख गरेका सडक आयोजनामा मध्यपहाडी राजमार्ग, हुलाकी राजमार्ग र उत्तर दक्षिण जोड्ने कोशी, कालीगण्डकी र कर्णाली करिडोर आयोजना रहेका छन् । उल्लेखित आयोजना आर्थिक वर्ष २०६५/६६ को वरिपरि देखि निर्माण थालिएका हुन् ।
सामान्यतया यी आयोजना निर्माण थालिएको १४ वर्ष पुगेको छ । यो सामान्यतया आयोजना सम्पन्न हुनुपर्ने अवधिको दोब्बर हो । संसारभर नै ५ वर्षलाई ठूला आयोजना सम्पन्न गर्ने अवधी मानिन्छ र ढिलोमा ७ वर्षमा सम्पन्न गरिन्छ । करिब डेढ दशक पुगेपछि बल्ल सरकार चलाउदै आएका र भविष्यमा सरकार सञ्चालन गर्ने दलहरुले आगामी ५ वर्षभित्र यी आयोजना सम्पन्न गर्ने घोषणा गरेका हुन् ।
अर्को विचारणीय विषय के पनि छ भने यो पहिले पटक उनीहरुले आयोजना सम्पन्न गर्ने घोषणा सार्वजनिक गरेका होइनन् । यसअघि २०७४ सालको निर्वाचनमा पनि उल्लेखित आयोजना सम्पन्न गर्ने प्रतिवद्धता गरेका थिए ।
वित्तीय र प्राविधिक रुपमा असम्भव
ठूला पूर्वाधार आयोजना काम गरेका र भौतिक पूर्वाधारका अनुभवी व्यक्तिहरु भने पार्टीहरुले घोषणा पत्रमा उल्लेख गरेका विषय वित्तीय र प्राविधिक दुवै रुपमा सम्भव नभएको बताउँछन् ।
भौतिक पूर्वाधार तथा यातायात मन्त्रालयका पूर्व सचिव मधुसुदन अधिकारीले घोषणापत्रमा ५ वर्षभित्र सम्पन्न गर्ने भनेका अयोजना ५ वर्षमा सम्पन्न हुने सम्भावना नभएको बताए । तर, एउटा पार्टीले घोषणा गरेपछि अर्को पार्टीले पनि त्यो विषय समेट्ने प्रतिस्पर्धा भने देखिएको उनको भनाई छ ।
सडक विभागअन्तर्गत सडक आयोजना निर्माणमा लामो अनुभव हासिल गरेका पूर्व सहसचिव राजेन्द्रराज शर्मा पनि दलहरुले घोषणापत्रमार्फत गरेको प्रतिवद्धता अर्को ५ वर्षमा पनि पूरा नहुने बताउँछन् ।
भोटको लागि जनता लोभ्याउन मात्र घोषणा गरेका हुन् अन्यको तुलनामा सहज देखिएको मध्यपहाडी राजमार्ग पनि पूरा हुने अवस्था छैन’ उनले भने । विगतमा पनि यस्ता घोषणा गर्ने गरेकाले आम जनताले पनि उच्च महत्व दिन छोडिसकेको शर्माको भनाइ छ ।
कुन पार्टीले राजमार्गबारे के भनेको छ ?
नेकपा एमाले
एमालेले पूर्व–पश्चिम राजमार्ग, रणनीतिक राजमार्ग, उत्तर–दक्षिणका कोरिडोर राजमार्गलाई विकास तथा विस्तार गर्ने कार्य आगामी ५ वर्षभित्र सम्पन्न गर्ने उल्लेख गरेको छ । यसबाहेक निर्माणाधीन राष्ट्रिय राजमार्ग, रणनीतिक महत्वका सबै राजमार्ग र आर्थिक समृद्धिको केन्द्र जोड्ने सडकको निर्माण कार्य आगामी ५ वर्षभित्र सम्पन्न गर्ने प्रतिवबद्धता गरेको छ ।
एमालेले सबै स्थानीय तहका वडा केन्द्रलाई पालिका केन्द्रसँग र पालिका केन्द्रलाई प्रदेश राजधानीसँग जोड्ने सडकको निर्माणलाई तीव्र गतिमा अगाडि बढाइने उल्लेख गरेको छ ।
यसबाहेक स्थानीय तहका सदरमुकाम, वडा केन्द्र र विद्यालय, स्वास्थ्य संस्था कृषि फर्म, उद्योग व्यवसायस्थल तथा मुख्य बजार केन्द्रसम्म पिच सडक निर्माण गर्ने कार्यलाई तीव्र गतिमा अघि बढाइने छ । ढुवानी लागत, यात्रा समय र सवारी साधनको क्षति कम गर्न सडकको दूरी छोट्याइने घोषणा गरेको छ ।
नेपाल कांग्रेस
कांग्रेसले हुलाकी लोकमार्ग, मध्यपहाडी लोकमार्ग, मदन भण्डारी लोकमार्गलाई सम्पन्न गरिने उल्लेख गरेको छ । कालीगण्डकी करिडोरमा पर्ने मनाङदेखि मुस्ताङ हुँदै जुम्ला जोड्ने सडकको अधिकांश भाग सम्पन्न गर्ने, मेची, कोशी, सगरमाथा, तमोर, कालीगण्डकी, भेरी कर्णाली र महाकाली करिडोर आगामी ५ वर्षमा सम्पन्न गरिने उल्लेख छ ।
यसबाहेक आगामी ५ वर्षभित्र पूर्वपश्चिम लोकमार्ग र मग्लिङदेखि पोखरासम्मको पृथ्वी लोकमार्ग चार लेनको बनाउने उल्लेख गरेको छ । राष्ट्रिय गौरवकै अर्को आयोजना निजगढ काठमाडौ दु्रतमार्ग सञ्चालनमा ल्याउन उल्लेख छ ।
यसबाहेक बीपी लोकमार्ग, अत्तरियादेखि तिंकर जोड्ने, खोड्पेदेखि बझाङ जोड्ने मार्गहरु स्तरोन्नति गरिने भएको छ । काठमाडौंको चक्रपथ विस्तार सम्पन्न भइसक्ने र डुम्रे–बेशीसहर–मनाङ सडक दुई लेनको बनाउने घोषणा छ ।
माओवादी केन्द्र
माओवादी केन्द्रले नाम उल्लेख नगरी पूर्व–पश्चिम तथा उत्तर–दक्षिण राजमार्ग, लोकमार्ग तथा द्रुतमार्गहरूको निर्माण तथा स्तरोन्नतिको कामलाई तीव्र गतिमा अघि बढाइने उल्लेख गरेको छ । काठमाडौं—तराई—मधेश दु्रत मार्गको निर्माण कार्यलाई तीव्रता प्रदान गरिने छ ।
काठमाडौं उपत्यका र अन्य सहरका चक्रपथको स्तोरन्नति र बाहिरी चक्रपथको निर्माण कार्य सँगसँगै अघि बढाइने छ । माओवादीले समयावधी स्पष्ट रुपमले तोकेको त छैन, तर ५ वर्षको घोषणापत्र भएकाले त्यो अवधिमा सम्पन्न गर्ने योजना रहेको बुझिन्छ ।
नेकपा एकिकृत समाजवादी
एकिकृत समाजावदीले काठमाडौँ–तराई द्रुतमार्ग ३ वर्षभित्र निर्माण गर्ने, पूर्व–पश्चिम राजमार्गलाई ५ वर्षभित्र छ लेनमा स्तरोन्नति गर्ने भनेको छ । मध्यपहाडी पुष्पलाल लोकमार्गलाई ४ लेनमा स्तरोन्नति गर्ने र मदन भण्डारी राजमार्ग निर्माण आगामी ५ वर्षभित्र सम्पन्न गर्ने प्रतिवद्धता गरेको छ ।
कर्णाली, गण्डकी, कोशी कोरिडोर लगायत उत्तर–दक्षिण राजमार्ग तथा तराईका सबै जिल्लामा राजमार्गदेखि नेपाल–भारत सिमानासम्म फराकिला राजमार्ग निर्माण गर्न जोड दिइने छ ।
जनता समाजवादी पार्टी
मधेसमा केन्द्रित जनता समाजवादी पार्टीले निर्माणाधीन मध्य पहाडी लोकमार्ग र हुलाकी सडकलाई सम्पूर्ण रुपले निर्माण सम्पन्न गर्ने । पुष्पलाल लोकमार्ग र निर्माणकार्य सुरु भएका उत्तर दक्षिण मार्गहरूको निर्माण कार्यलाई उच्च प्राथमिकतामा राख्ने उल्लेख गरेको छ ।
वर्तमान पूर्व–पश्चिम लोकमार्गलाई स्तरोन्नति गरी ४ लेन बनाउने र काठमाडौँको रिङरोडलाई ५ वर्षभित्र साईकल लेनको समेत व्यवस्था गरी ८ लेन बनाउने घोषणा गरेको छ ।
यति मात्र होइन, भित्रि मधेश करिडोरको धरान हेटौँडा लोकमार्गलाई पाल्पाको रामपुरसम्म विस्तार गर्ने र ताप्लेजुङदेखि दार्चुलासम्म हिमाली क्षेत्रको मूलबस्तीलाई जोड्ने गरी हिमाली लोकमार्गको सम्भाव्यता अध्ययन गर्ने उल्लेख गरेको छ ।
राष्ट्रिय प्रजातन्त्र पार्टी
राप्रपाले मेची महाकाली हुलाकी राजमार्ग, काठमाडौं हेटौडा जोड्ने सुरुङ मार्ग, काठमाडौ जुम्ला राजमार्ग, मध्य पहाड़ी राजमार्गको द्रुत गतिमा निर्माण सम्पन्न गरिने उल्लेख गरेको छ ।
कर्णाली तथा सुदूरपश्चिम प्रदेशका उत्तर दक्षिण राजमार्गलाई आन्तरिक आबद्धता हुने गरी सवारी चापका आधारमा विकास तथा विस्तार गरिने भनेको छ । मेचीदेखि महाकालीसम्मको पूर्वपश्चिम राजमार्गलाई ३ वर्ष भित्र अन्तर्राष्ट्रिय हाइवेको मापदण्डमा स्तरोन्नति गरिने उल्लेख गरेको छ । साथै अन्तर प्रादेशिक राजमार्गलाई सवारी चापको आधारमा विस्तार गरिनेछ ।
नेपालको कुल सड़क आवश्यकता निर्धारण गरी सडकलाई आर्थिक तथा सामरिक महत्व, व्यावसायिक तथा आधारभूत सम्पर्क संजालको रुपमा पहिचान गरिने उल्लेख गरिएको छ ।
आर्थिक रणनीतिक तवरले महत्वपूर्ण थप ३ हजार ५ सय कि.मी. सडक (पूर्व पश्चिम उत्तर दक्षिण कम्तिमा ४ लेनको राजमार्ग) विद्यमान सडक संजालमा थप निर्माण गरिनेछ ।
राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टी
केही अघि मात्र स्थापना भएर प्रतिनिधीसभाको चुनावमा प्रतिस्पर्धाको तयारीमा रहेको राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टीले भने कुनै पनि सडक सम्पन्न गर्ने भनेर उल्लेख गरेको छैन । बरु राष्ट्रिय यातायात गुरुयोजना तयार पारिने घोषणापत्रमा उल्लेख गरेको छ । गुरुयोजानामा देशभित्र लामो तथा छोटो दुरीका लागि सडक, रेल, हवाइ, रोपवे तथा जलमार्गहरू कति आवश्यक पर्ने हो, त्यसलाई समेटेर एकिकृत यातायात सञ्जालको खाका कोरिने प्रतिवद्धता गरेको छ ।
