नेपाल पूर्वाधार 
काठमाडौं । नेपाल पूर्वाधार सम्मेलन २०२२ को दोस्रो दिन ‘बस्न लायक नगरको लागि सहरी पूर्वाधार’ विषयमा सहरी विज्ञ तथा मेयरहरुसँग छलफल सम्पन्न भएको छ ।
नगर विकास कोषका कार्यकारी निर्देशक कृष्णप्रसाद सापकोटाले बस्नलायक सहरी बनाउने विषय बस्नलायक घरबाट थालनी हुने बताए । ‘अहिले घरलाई राम्रो बनाउने तर सहरलाई नै बस्नलायक बनाउने प्रणालीमा जान सकेका छैनौं’ उनले भने । सहरी हरित योजना र यातायात योजना ल्याउन पनि ढिलाइ भइरहेको उनले उल्लेख गरे ।
मेयरहरुमा पनि पाँच वर्षमा आफ्नो नगरलाई कस्तो बनाउने भन्ने योजनाकै अभाव रहेको कार्याकारी निर्देशक सापकोटाको भनाइ छ । यातायात प्रणाली सुधार नगरी अन्य सूचकमा सुधार ल्याउन सके पनि धेरै विषय व्यवस्थित नहुने उनको विश्वास छ ।
अहिलेको संरचनाबाट नयाँ सहर बन्न नसक्ने र त्यसको लागि आयोजना निर्माण केन्द्रित संस्था निर्माण गर्नुपर्ने पालिकाका मेयरहरुलाई सुझाव दिए ।
पोखरा महानगरपालिकाका मेयर धनराज आचार्यले जनसंख्याको वृद्धिसँगै पूर्वाधारमा लगानी नहुँदा पनि समस्या आएको बताए । ‘२५ वर्ष पहिलेको संरचनालाई अहिलको आवश्यकतालाई पूरा नगर्ने अवस्था सिर्जना भएको छ’ उनले भने ।
यसललाई समाधान गर्न कि त राज्यले पूर्वाधार बनाइदिनुपर्यो, होइन भने बसाईसराइलाई रोक्न सक्नुपर्ने उनको भनाइ छ । सहरलाई बस्नलायक बनाउको लागि समयसापेक्ष नीतिगन परिवर्तन र सुरक्षाको प्रत्याभुति पनि उत्तिकै महत्वपूर्ण हुनेमा मेयर आचार्यले जोड दिए ।
अर्कोतर्फ स्थानीय सरकार समुदायसँग जोडिएर अघि बढ्नुपर्ने र छिमेकी पालिकासँग मिलेर काम गर्दा सहरलाई बस्नलायक हुने बताए । पोखरा महानगरपालिकाले ४० वटा परियोजना तय गरेको र त्यसको लागि लगानी गर्न मेयर आचार्यले आब्हान गरे ।
वीरगञ्ज महानगरपालिकाका मेयर राजेशमान सिंहले सहरमा लगानी गर्नु मात्र पर्याप्त नहुने बताए । ‘लगानी गरेपछि के कस्तो भइरहेको छ भनेर अनुगमन अत्यावश्यक हुन्छ’ उनले भने ।
त्यस्तै, सहरी विकास बहुसरोकारयुक्त काम भएकाले सबै निकायबीच समन्वय नभएसम्म प्रभावकारी काम नहुने मेयर सिंहको भनाइ छ ।
विराटनगर महानगरपालिकाका मेयर नागेश कोइरालाले डुवानको समस्या रहेको उल्लेख गरे । ‘न्यून स्रोत भएको कारण एशियाली विकास बैंकसँग सहयोग लिनेबारे छलफल भइरहेको छ’ उनले भने ।
महानगरले चक्रपथ बनाउने भनेर रेखांकन भएको छ, तर त्यो धेरै पहिले थालनी गर्ने भनिएको अझ शुरु गर्न सकिएको छैन् । ‘५ वर्षको अवधिमा न्युनतम पनि १ सय वर्षको लागि हुने दीर्घकालीन हुने गरी काम गर्न शुरु गर्नुपर्छ’ उनले भने ।
एशियाली विकास बैंक, नेपाल आवासिय मिसनका पोर्टफोलियो युनिट प्रमुख अमाउद हेकम्यानले बस्नलायक सहर भनेको त्यस्तो ठाँउ, जहाँ खुसी मिल्ने उल्लेख गरे ।
सहरी विकासमा योजना तर्जुमा साँच्चिकै महत्वपूर्ण हुने बताए । ‘त्यसले मात्र सहरलाई सही दिशातर्फ उन्मुख गराउँछ’ उनले भने । सहरी विकास भनेकै एकिकृत योजना गर्ने र त्यसैअनुसार काम गर्ने ठाँउ हो । उनले सहरी र ग्रामीण अर्थतन्त्रबारे पनि उल्लेख गर्दै दुवैलाई जोड्नुपर्ने उल्लेख गरे ।
खोटाङको दिक्तेल रुपाकोट मझुवागढी नगरपालिकाका मेयर तिर्थराज भट्टराइले पहाडी पालिकाहरुमा एउटा वडादेखि अर्को वडामा पुग्न ६ घण्टासम्म लाग्ने गरेको बताए ।
‘नगरपालिकामा चक्रपथ, हरित नगरपालिका, कृषि पर्यटन र अस्पताल निर्माण गरेपछि बस्नलाई अझ लायक हुनेछ’ उनले भने ।
यस सेसनको मोडरेशन पूर्व सचिव कृष्ण ज्ञवालीले गरेका थिए ।
