नेपाल पूर्वाधार 
काठमाडौं । चीनले कोरोना (कोभिड–१९) महामारीको समयदेखि अन्तर्राष्ट्रिय हवाई उडान तथा सीमा नाकाबाट हुने आयात–निर्यातमा कडाई गर्दा त्यसको प्रत्यक्ष मार रसुवामा निर्माणाधीन ५७.३ मेगावाटका २ जलविद्युत आयोजनामा परिरहेको छ । १४.८ मेगावाटको माथिल्लो सान्जेन र ४२.५ मेगावाटको सान्जेन आयोजनाको इलेक्ट्रोमेकानिकल उपकरण आयातमा भइरहेको सुस्तताले विद्युत उत्पादन तालिका पटक-पटक प्रभावित हुँदै आएको हो ।
चीनले सीमा नाकाबाट हुने निकासीमा कडाई गर्दा कोरोना महामारी सुरु भएको सन् २०१९ देखि सान्जेनका आयोजनामा जडान हुने सबै इलेक्ट्रोमेकानिकल उपकरण आयोजना स्थलमा ल्याउन सकिएको छैन । इलेक्ट्रोमेकानिकल ठेकेदार कम्पनीका कामदार २ वर्षपछि नेपाल फर्किएर आयोजना स्थलमा परिचालन भए पनि आवश्यक सबै उपकरण आइनसकेकाले काम सुस्त गतिमा भइरहेको प्रवर्द्धक सान्जेन जलविद्युत कम्पनीका प्रमुख कार्यकारी अधिकृत सुनिलकुमार ढुंगेलले बताए ।
‘विद्युतगृहमा जडान हुने उपकरण डेढ वर्ष तिब्बतमा रोकिएपछि बल्ल-बल्ल आउने बाटो खुलाइयो,’उनले भने, ‘तर, सीमा नाकामा हुने कडाइले अहिलेसम्म पनि शतप्रतिशत उपकरण ल्याउन सकिएको छैन । यही कारण हामीले लक्ष्यअनुसार आयोजनाको काम सम्पन्न गर्न सकेनौं ।’ उनले सुस्त गतिमा आयोजना स्थलमा आइरहेका उपकरण जडान पनि त्यही गतिमा मात्र भइरहेको बताए ।
जडान गर्ने उपकरण नै आइनसकेकाले ठेकेदार कम्पनीका सबै कामदार तथा प्राविधिक पनि नेपाल आइनसकेको उनले बताए । उपकरण छिटो आयात गर्न चीनियाँ दुतावासदेखि परराष्ट्र मन्त्रालय सबैतिर धाउँदा समेत आयात ढुवानीको समस्या समाधान हुन नसकेको ढुंगेलले बताए ।
इलेक्ट्रोमेकानिकलतर्फ उपकरण आयात तथा जडानमा ढिलाइको समस्या दुवै आयोजनाले भोगिरहेका छन् । पछिल्लो तालिका अनुसार १४.८ मेगावाटको माथिल्लो सान्जेनबाट आगामी भदौदेखि विद्युत उत्पादन गर्ने समय तोकिएको छ । तर, आयोजनामा उपकरण जडानको काम सम्पन्न भइनसकेको हुँदा यो तालिका पनि प्रभावित हुने अवस्था आउन लागेको उनले बताए ।
माथिल्लो सान्जेनको ९६ प्रतिशत बढी काम सम्पन्न भइसकेको छ । सान्जेन आयोजना पनि ८६ प्रतिशत सम्पन्न भइसकेको छ । यी आयोजनाको निर्माण २०६९ सालबाट सुरु भएको हो । यी दुवै आयोजना निर्माण सम्पन्न भई अहिलेसम्ममा सञ्चालनमा आइसक्नु पर्ने थियो । तर, भूकम्प, नाकाबन्दी, कोरोना महामारी, उपकरण आयात लगायतका समस्याले दशक बितिसक्दा पनि यी आयोजना सम्पन्न हुन सकेका छैनन् ।
चिलिमे-त्रिशूली प्रसारण तयार नहुँदा विद्युत वैकल्पिक लाइनबाट स्याफ्रुबेँसी पुर्याइने
साञ्जेनका आयोजना निर्माण सम्पन्न भएपछि नेपाल विद्युत प्राधिकरणको चिलिम हब सबस्टेसनमा जोड्ने गरी प्रसारण सम्झौता भएको छ । तर, अहिलेसम्म आयोजनाको विद्युत प्रवाह हुने २२० केभी चिलिमे–त्रिशूली प्रसारण लाइन पूरा हुन सकेको छैन । प्राधिकरणले साउनभित्र प्रसारण लाइन सम्पन्न गर्न ताकेता गरेको भए पनि ठेकेदार कम्पनीले प्रसारण लाइन सम्पन्न गरिसकेको छैन ।
प्रसारण लाइनकाे समस्याले समेत सान्जेनका आयोजनाको विद्युत उत्पादन तालिका प्रभावित हुने देखिन्छ । सान्जेनका आयोजनाको विद्युत चिलिमे हब सबस्टेसनसम्म पुर्याउने १३२ केभी प्रसारण लाइन भने प्रवर्द्धक कम्पनीले निर्माण पूरा गरिसकेको छ । प्रसारण लाइन तयार नभएपछि चिलिमे जलविद्युत केन्द्रको स्वीचयार्डसम्म अर्को वैकल्पिक लाइन निर्माण गरेर विद्युत प्रवाह गर्ने कुरा आएको ढुंगेलले जानकारी दिए ।
‘अनेकन समस्याले आयोजनाको विद्युत उत्पादन तालिकामा असर गर्दै आइरहेको थियो । अहिले फेरि वैकल्पिक प्रसारण लाइनबाट स्याफ्रुबेंसीसम्म विद्युत लगेर चिलिमेकाे स्वीचयार्डमा जोड्नु पर्ने चुनौती आएको छ’ उनले भने । आयोजनाको विद्युत खेर जान नदिन अहिले चिलिमे हबसम्म निर्माण गरिएको प्रसारण लाइनमा केही किलोमिटर थप गरेर वैकल्पिक लाइन बनाउने योजनामा काम गरिरहेको उनले बताए ।
चिलिमे–त्रिशूली प्रसारण लाइनको निर्माणमा भएको ढिलाइले सान्जेनसहित १११ मेगावाटको रसेवागढी आयोजनाको विद्युत उत्पादन तालिकामा पनि असर परिरहेको छ ।
