नेपाल पूर्वाधार 
काठमाडौं । निजी क्षेत्रले निर्माण गरी सञ्चालनमा ल्याएको ५२.४ मेगावाटको लिखु-४ जलविद्युत केन्द्रको विद्युत भारतीय बजारमा निर्यात हुने भएको छ । नेपाल विद्युत प्राधिकरणले शुक्रबारदेखि रामेछाप र दोलखाको सीमामा निर्माण सम्पन्न भई सञ्चालनमा आएको लिखु–४ को ५१ मेगावाट विद्युत इन्डियन इनर्जी एक्सचेन्ज (आइइएक्स) बजारमा निर्यात गर्न लागेको हो ।
लिखु-४को विद्युत निर्यात गर्ने सबै तयारी पूरा भएको प्राधिकरण प्रणाली सञ्चालन विभाग प्रमुख सुरेशबहादुर भट्टराईले बताए । ‘अहिलेसम्म प्राधिकरणले सञ्चालन गरिरहेका जलविद्युत केन्द्रको विद्युत मात्रै भारतमा निर्यात भइरहेको थियो,’ उनले भने, ‘भोलिदेखि निजी लगानीमा बनेको लिखु-४ को विद्युत पनि निर्यात गर्दैछौं ।’
लिखु-४ इन्डियन इनर्जी एक्सचेन्ज (आइइएक्स) बजारमा प्राधिकरणले निर्यात गर्न लागेको निजी क्षेत्रको पहिलो जलविद्युत केन्द्र हो । लिखु–४ को प्रवद्र्धक ग्रिन भेन्चर कम्पनीले विद्युत प्राधिकरणसँग विद्युत खरिद सम्झौता (पिपिए) गरेकाले प्राधिकरणमार्फत नै यो जलविद्युत केन्द्रको विद्युत भारतमा निर्यात हुन लागेको हो ।
भट्टराईले लिखु-४ को ५१ मेगावाटसँगै भोलिदेखि स्वीकृति पाएका सबै ६ वटै जलविद्युत केन्द्रको ३६४ मेगावाट विद्युत भारतीय बजारमा पुग्ने बताए । बिहीबारसम्म प्राधिकरणका ५ जलविद्युत केन्द्रको ३१२ मेगावाट विद्युत भारतीय बजारमा गएको छ ।
अहिले औसतमा १६ सय मेगावाट विद्युत उत्पादन भइरहेको र उच्च माग साढे १५ सय मेगावाट हाराहारीमा रहेको प्राधिकरणले जनाएको छ । माग उच्च हुने बिहान र साँझको समयमा कम रह अरु समयमा सम्झौताअनुसारकै विद्युत निर्यात भइरहेको पनि भट्टराईले बताए ।
नेपालबाट निर्यात भएको विद्युतले भारतीय बजारमा प्रतियुनिट औसत दर ६.८८ भारतीय रुपैयाँ पाएको छ । अधिकतम प्रतियुनिट मूल्य १२ भारतीय रुपैयाँ पाएको प्राधिकरणले जनाएको छ ।
नेपालले १४४ मेगावाटको कालीगण्डकी ‘ए’, ६९ मेगावाटको मर्स्याङ्दी, ७० मेगावाटको मध्य मर्स्याङ्दी, ५२.४ मेगावाटको लिखु-४ तथा त्रिशूली र देवीघाटको गरी ३९ मेगावाट विद्युत निर्यात गर्न अनुमति पाएको थियो । प्राधिकरणले अहिले कालीगण्डकीबाट १४० मेगावाट, त्रिशूलीबाट २३.२ मेगावाट, देवीघाटबाट १४.५ मेगावाट, मर्स्याङ्दीको ६७ र मध्य मर्स्याङ्दीको ७८ मेगावाट विद्युत भारतीय बजारमा निर्यात भइरहेको छ ।
भारतसँग नेपालबाट निर्यात अनुमति पाएका सबै जलविद्युतगृहको सुपरभिजरी कन्ट्रोल एन्ड डाटा एक्युजिसन (स्काडा) मार्फत डाटा कनेक्सन गरिएको छ । विद्युत प्राधिकरणले नेपालको विद्युत ४ सय केभी ढल्केबर–मुजफ्फरपुर प्रसारण लाइनमार्फत भारतमा निर्यात गरिरहेको छ ।
