नेपाल पूर्वाधार 
काठमाडाैं । स्वतन्त्र ऊर्जा उत्पादकहरूको संस्था, नेपाल (इपान) ले इभेन्ट सोलुसन नेपालसँगको सहकार्यमा आगामी बैशाख १२ देखि १४ गतेसम्म चौंथो संस्करणको हिमालय हाइड्रो एक्स्पो आयोजना गर्दैछ । इपानले जलविद्युत उत्पादनमा स्वदेशी तथा विदेशी लगानी आकर्षित गर्ने उद्देश्यले ‘समृद्धिका लागि हरित ऊर्जा’ नारा दिएर राजधानीको भृकुटीमण्डमा आयोजना गर्न लागिएको हाइड्रो एक्स्पोको तयारी तीव्र पारेको छ । ५० हजारबाट अवलोकन गराउने लक्ष्य राखिएको हाइड्रो एक्स्पोको तयारी, प्रदर्शनी, प्राविधिक सत्रलगायत विषयमा इपानका महासचिव बलराम खतिवडासँग नेपाल पूर्वाधार डटकमले गरेको कुराकानीको संक्षिप्त सारः
चौंथो संस्करणको हाइड्रो एक्स्पोको तयारी कसरी भइरहेको छ ?
इपानले र इभेन्ट सोलुसन नेपालसँग मिलेर चौंथो संस्करणको हिमालयन हाइड्रो एक्स्पो आयोजना गरिरहेको छ । इपान पदाधिकारी सबै अहिले हाइड्रो एक्स्पोको तयारीमा लागेका छौं । अहिले स्टल बुकिङको काम धमाधम भइरहेको छ । स्वदेशी तथा विदेशी कम्पनीले पनि चासो देखाएर स्टल बुकिङ गरिरहेका छन् । एक्स्पोको पहिलो दिन बैशाख १२ गते बिहान इभी -याली गर्दैछौं । त्यही दिन राष्ट्रपति रामचन्द्र पौडेलबाट हाइड्रो एक्स्पोको औपचारिक उद्घाटन गर्ने कार्यक्रम छ । एक्स्पोमा केही प्राविधिक सत्रहरु पनि हुनेछन् । एक्स्पोको मुख्य आकर्षण भने प्रदशर्नी नै हुनेछ । विभिन्न कम्पनीले आफ्ना नयाँ नयाँ उत्पादनमा प्रदर्शनका लागि राख्नेछन् ।
हाइड्रो एक्स्पोमा कति स्टल बुकिङ भइसकेका छन् ?
भृकुटीमण्डमभित्र उपलब्ध १०० भन्दा बढी स्टलमध्ये करिब ७० प्रतिशत बुकिङ भइसकेको भन्ने सुन्नमा आएको छ । बाँकी स्टलका लागि पनि प्रस्ताव आइरहेको छ । एक्पो सुरु हुन समय बाँकी छँदै धेरै स्टल बुक भइसक्नुले यो पटकको एक्स्पो विषेश हुने हाम्रो अपेक्षा छ ।
यसपटकको हाइड्रो एक्स्पोलाई कसरी विशेष बनाउँदै हुनुहुन्छ ?
पहिलो पटक हाइड्रो एक्स्पो आयोजना गर्दाको तुलनामा अहिले नेपालको ऊर्जा क्षेत्र धेरै अगाडि पुगिसकेको छ । विद्युत उत्पादन बढेको छ । विद्युत कटौतीको समस्या समाधान भइसकेको छ । निजी क्षेत्रले लगानी गरेका नयाँ नयाँ जलविद्युत आयोजना प्रसारण प्रणालीमा थपिँदै गइरहेका छन् । हाम्रो जलविद्युतले भारतको बजारसम्म पहुँच पाएको छ ।
सरकारले पनि सन् २०३५ सम्ममा निर्यातलाई महत्त्व दिँदै विद्युत जडित क्षमता २८ हजार ५ सय मेगावाट पुर्याउने घोषणा गरेको छ । सरकारको यो घोषणाले जलविद्युतको क्षेत्रमा काम गर्ने लगानीकर्ता प्रवर्द्धक, बैंक, परामर्शदाता, हाइड्रो तथा इलेक्ट्रोमेकानिकल उपकरण उत्पादक सबैलाई उत्साहित बनाएको छ । त्यसैकारण, पनि यो पटकको हाइड्रो एक्स्पोमा सबैको उत्साहजनक सहभागिता रहने अपेक्षा गरेका छौं । र, धेरैले हाइड्रो एक्स्पोका सम्बन्धमा चासो पनि लिएको देखिरहेका छौं ।
हाइड्रो एक्स्पो आयोजना गर्नुको मुख्य उद्देश्य के हो ?
इपानने हरेक २ वर्षमा जलविद्युत क्षेत्रमा भइरहेको नयाँ नयाँ प्रविधिको विकासबारे जानकारी दिन, जलविद्युत आयोजना निर्माण गर्न लाग्ने तथा जडान हुने उपकरण उत्पादक एवं जडानकर्ता सबैलाई एउटै स्थानमा भेट्ने र बुझ्ने प्लाटफर्म बनाउने उद्देश्यले नै हाइड्रो एक्स्पो आयोजना गर्दै आइरहेको छ ।
हाइड्रो एक्स्पो आयोजना हुँदा प्रवर्द्धक, बैंक, परामर्शदाता, उपकरण उत्पादन तथा निर्यातकर्ता सबै एकै स्थानमा भेला हुन पाउने र सिधै आफ्ना ग्राहकसँग प्रत्यक्ष भेटघाट गरेर सम्पर्क स्थापित गरी भविश्यमा सँगै जोडिएर काम गर्ने वातावरण निर्माण गर्न सहयोग पुग्नेछ । यसबीचमा ऊर्जा क्षेत्रमा भएको नयाँ प्रविधिको विकास एवं उपलब्धीबारे पनि एक्स्पोमा प्रदर्शन गरी प्रवद्र्धन पनि गरिनेछ । एक्स्पोले निर्माण उपकरण, मेसिनरी उपकरण उत्पादक सबैलाई समेट्नेछ ।
पहिलो हिमालयन हाइड्रो एक्स्पो हुँदा देशमा लोडसेडिङ थियो । विगतका एक्स्पोले जलविद्युत क्षेत्रको विकासमा कत्तिको सहयोग पुग्यो ? र अब आयोजना हुने एक्स्पोले कस्तो सहयोग पुग्ने अपेक्षा गर्नुभएको छ ?
नेपालको जलविद्युत क्षेत्रको विकास अहिलेको अवस्थामा आइपुग्नुमा बिगतमा आयोजना भएका ३ वटा हाइड्रो एक्स्पोले धेरै सहयोग पुग्यो । जलविद्युत आयोजनामा लगानी गर्ने लगानीकर्ताका लागि निर्माण उपकरण तथा मेसिनरी उपकरणका बारेमा बुझेर राम्रा उपकरण छनोटमा विगतमा सहयोग पुगेको थियो । यो अवधिमा जलविद्युतका लगानीकर्ता एवं उपकरण उत्पादन गर्ने कम्पनीको संख्या पनि बढेको छ । जसले गर्दा हामी प्रवर्द्धकका लागि आफ्ना आयोजनामा उत्कृष्ट र गुणस्तरीय मेसिन छनोट गर्न सहज भएको छ । साथसाथै, उपकरणको मुल्यमा पनि प्रतिश्पर्धा हुन पाएको छ । त्यसकारण, हिमालयन हाइड्रो एक्स्पोले प्रवर्द्धकलाई प्राविधिक तथा आर्थिक हिसाबले सहयोग पुगेको छ ।
यसपटकको हाइड्रो एक्स्पो विगतको ३ वटा एक्स्पोको तुलनामा अझै विशेष बनाउन हाम्रो प्रयास हुनेछ । यो हाइड्रो एक्स्पोमा पनि लगानीकर्ता, बैंक, निर्माण उपकरण एवं मेसिनरी उपकरण उत्पादक, परामर्शदाता सबै एकै स्थानमा सम्पर्कमा आउनेछन् । सबैको एकअर्कामा परिचय हुन्छ । सम्पर्क स्थापित हुन्छ । यसले प्रवद्र्धकलाई अवश्य पनि फाइदा पुग्नेछ । साथसाथै, उपकरण सप्लायरका मेसिन तथा नयाँ प्रविधि प्रदर्शन गर्न ल्याउनेलाई पनि मार्केटिङ गर्न सहज हुनेछ । त्यसकारण, यसपटकको एक्स्पो पनि सबैका लागि सम्पर्क विन्दु बन्न सफल हुनेछ भन्ने विश्वास लिएका छौं ।
हाइड्रो एक्स्पोको मुख्य आकर्षण के हुनेछ ?
ग्रीन हाइड्रोजन उत्पादन नेपालका लागि नयाँ प्रविधि हो । काठमाडौं विश्व विद्यालय (केयु) ले ग्रीन हाइड्रोजनको अध्ययन गर्दै आइरहेको छ । भर्खरै मात्र केयुले धुलिखेलमा ग्रीन हाइड्रोजन उत्पादन तथा रिफ्युलिङ स्टेसन निर्माण गरी सफल परीक्षण गरेको सुखद खबर हामीले सुन्न पायौं । केयुले उत्पादन गरेको ग्रीन हाइड्रोजनबाट पहिलो पटक गाडी गुडेको छ । यो देशका ठूलो उपलब्धी हो । केयुको अध्ययनबाट मिलेको सफलताले ग्रीन हाइड्रोजनको व्यापारिक उत्पादनका लागि भविश्यमा लगानीको ढोका खुल्ने विश्वास बढेको छ ।
केयुले सफलतापूर्वक गुडाएको हाइड्रोजन गाडी यो पटकको एक्स्पो अवधिभर प्रदर्शनमा राख्ने कुरा भएको छ । एक्स्पोमा आउने विशेष व्यक्तिलाई केयुको हाइड्रोजन इन्धनको गाडी चढाएर गुडाउने पनि हाम्रो योजना छ । त्यसकारण पनि चौंथो हाइड्रो एक्स्पोको मुख्य आकर्षण ग्रीन हाइड्रोजन प्रविधि तथा हाइड्रोजन इन्धनबाट चल्ने गाडीको प्रदर्शनी हुनेछ ।
हाइड्रो एक्स्पोमा ७ वटा प्राविधिक सत्र राख्ने भनिएको छ ।
कुन कुन विषयमा सत्र आयोजना गरिँदैछ ?
३ दिनको एक्स्पोमा ७ वटा सत्रमा प्रस्तुतिकरण तथा ‘प्यानल डिस्कसन’ कार्यक्रम राख्दैछौं । जसमा वातावरणीय, प्राविधिक, आर्थिक, जलवायु परिवर्तन, ग्रीन हाइड्रोजन लगायत विषयका सत्र हुनेछन् ।
एक्पोमा विशेष गरी कस्ता कस्ता कम्पनीले सहभागिता जनाउँदैन् ?
एक्स्पोमा सहभागिता जनाउँने धेरै जलविद्युतसँग सम्बन्धित स्वदेशी कम्पनी नै हुनेछन् । तर, केही विदेशी कम्पनीले पनि सहभागिता जनाउँदैछन् । विशेष गरी हाइड्रो तथा इलेक्ट्रोमेकानिकल उपकरण उत्पादन एवं जडानको काम गर्ने विदेशी कम्पनीले सहभागिता जनाउन बढी चासो देखाएका छन् । साथै, जलविद्युत आयोजनाको भूमिगत काम गर्ने निर्माण उपकरण उत्पादन तथा बिक्री गर्ने कम्पनीले पनि एक्स्पोमा भाग लिँदैछन् । केही चिनियाँ कम्पनीले चासो देखाएर स्टल बुकिङ गरेका छन् । भारतबाट आउने धेरै कम्पनी छन् । केही युरोपियन कम्पनी छन् । एक्स्पोको पार्टनर क्यानडा, अमेरिका, जर्मनीलगायत देशले पनि सहयोग गरेका छन् ।
सर्वसाधारण हाइड्रो एक्स्पोमा कसरी सहभागी हुन सक्नेछन् ?
हामीले हाइड्रो एक्स्पोको प्रवेश निशुल्क राखेका छौं । जलविदूत क्षेत्रसँग सम्बन्धित सम्पूर्ण सरोकारवालादेखि सर्वसाधारण सबैले सामान्य ढंगले कुनै शुल्क नतिरी हाइड्रो एक्स्पोमा सहभागिता जनाउन सक्नेछन् । यो पटक ५० हजार बढीले एक्स्पो भ्रमण गर्ने अपेक्षा गरेका छौं ।
