गाेपीनाथ मैनाली 
आज मोहित सखारैदेखि हतारिएको छ । बिहानको नित्यकर्मपछि काभ्रेपालञ्चोकको फूलपाती भन्ज्याङ्देखि नमोबुद्धसम्म बुद्ध पदयात्रा गर्ने योजना छ । उज्यालो खस्ने वित्तिकै बद्री र जीवनलाई मोवाइल गर्यो र बानेश्वर चोक बोलायो । फूलपाती भन्ज्याङमा सुमो जीपले ड्रप गरेर नमोबुद्धतर्फ हुइकियो ।
जीवनवृत्तिमा मुलुकका विभिन्न भाग चाहार्दै, काठमाडौंमा बसोबास गर्ने मोहित वर्षको एक दुईपल्ट गाउँ नगइ छाड्दैन । गाउँतिर लाग्ने वित्तिकै मोहित त्यत्तिकै रतिन्छ । आज पनि फूलपाती भन्ज्याङतर्फ लाग्दा मोहित नामजस्तै मोहित भएको छ ।
स्थानीय सरकारले ठाउँ ठाउँमा ट्रेकिङ ट्र्याक बनाइदिएको छ । सडकका किनरमा बस्ने ढुङ्गा, मुढाहरु राख्ने काम अझै बाँकी छ । पर्यटन प्रवर्द्धन स–साना कुराले गर्छ, विकास पूर्वाधारको सौन्दर्यीकरणमा खासै खर्च लाग्दैन । तर स्थानीय सरकार यसमा चनाखो छ । उसलाई थाहा छ, यस्ता कामले पहिचान, सम्बन्ध र आम्दानी बढाउँछ । के गर्ने भनेर टोल भेला र विज्ञ बैठक पनि गरिरहेका छन् ।
फूलपाती भन्ज्याङमा उभिएर मोहित दुवै साथीलाई बताउँदै छ –‘थाहा छ साथी हो फूलपाती भन्ज्याङ नाम कसरी बस्न गयो ? नेपाल एकीकरणअघि यहा यस भेकका राजा बस्थे, दशैमा फूलपाती पर्सिने ठाउँ भएकोले यस ठाउँको नाम नै फूलपाती भन्ज्याङ बस्न गएको रे ।
औलाले कालापानी बजारतर्फ देखाउँदै भन्छ ‘उ त्यो चौर चाहि हात्तीसार । राजाको हात्ती बाध्ने ठाउ रे । कतिपयले त महाभारतको युद्धसँग पनि यस गाउलाई जोडेका छन् । त्यो हरियो, लामो पर्वत शृङ्खला चाँही महाभारत । महाभारतको समयमा दुर्योधनले द्रौपदीको चीर हरणमा फरिया तान्दा भगवान श्रीकृष्णले जति ताने पनि फरिया नसकिने गरी छाडेकाले त्यो हरियो फरियाको पहाड बनेको, आजसम्म हरियो छ । त्यो महाभारत । पुराणमा द्रौपदीको इज्जत बचायो, आज यस भेकका मानिसको जीवन बचाइरहेको छ ।’
बद्री र जीवन त्यति पत्याएजस्तो गर्र्दैनन् तर मोहितकै लहैलहैमा ट्रेकिङ आएकाले सिधै प्रतिक्रिया भने जनाई हाल्दैनन् । शहर बजारमा हुर्केका साथीहरुलाई यस्ता कुरा के थाहा ? फेसबुकले बताएको छैन, विद्यालयमा पढाएको पनि छैन । आमाबुबाले पनि बताएका छैनन् ।
मोहित आफ्नो थातथलो मिल्ने साथीहरुलाई बताउँदै देखाउन पाएकोमा मनमनै गदगदिएको छ । उसको भावभङ्गीबाट खुवै रमाएको देखिन्छ ।
साथीहरु नौ पनि बज्यो, अव हाम्रो यात्रा शुरु गर्नुपर्छ । धेरै ढिला गर्नु हुन्न ।
पिठ्यूमा ब्याकप्याक, कम्मरमा पातलो ज्याकेट र हातमा लौरोसाथ तीनजनाको यात्रा शुरु हुन्छ ।
मेहित पश्चिम फर्केर हौसिदै साथीहरुलाई बताउँछ –त्यो पाँचखाल हो, त्यो चाँहि तिनपिप्ले, हामी सानो छँदा त्यहाँसम्म हिडेर काठमाडौंका लागि बाटो समाउथ्यौं । यहीबाट उ त्यो आधाबाट, त्यो झिकुखोला हुँदै बस समाउथ्यौं । झिकुखोला बाढी आउदा तर्न सकिदैनथ्यो । अहिले त यहीबाट मोटर चढेर जान पाइन्छ, झिकुखोलामा पुल पनि छ ।
भन्ज्याङको विशेषता नै शितल हुनु हो, सरर्रर हावा बहिरहेको छ, घामका कलिला किरणसँग सिरेटोको झोक्काले सङ्घर्ष गरिरहेको छ, त्यसको मारमा भने हाम्रो नाक, मुख, ओठ परेका छन् ।
‘थाहा छ साथी हो आजभोलि बीपी मार्ग भनिने त्यो बाटो सो¥ह सालमा नै बिपीले आरटिओको नाममा शुभारम्भ गरेथे । राजा महेन्द्रले निर्माण काम बन्द गरेर यहाका जनतामाथि अन्याय गरे । पछि उनै बिपीका भाइ गिरिजा प्रधानमन्त्री भएको बेला बाटो खनियो । यो बाटोले यस क्षेत्रका जीवनशैली नै बदलेको छ । शिक्षा, उत्पादन र स्वास्थ्य उपचारमा कता हो कता फड्को मारेको छ ।
भन्ज्याङको विवशेषता उसमुनि बस्ती हुनु हो, खेतीका फाँट हुनु हो । अर्को विशेषता भन्ज्याङमा आइपुग्दा त्यहाँको क्षितिज भागिसक्नु हो, परको क्षितिज हेर्नुपर्छ ।
थोरै मुनि दक्षिणतर्फ कान्पुरको बस्ती, हरिया बारीका पाटा, कुनामा कालापानी बजार र खर्क डाँडा र थाप्लोमा कालिकाको मन्दिर, जगरका अग्ला रुखहरु, एकातिर पानी ढलोमा पातल (जङ्गल) र अर्कोतर्फ रोशीखोला ।
उत्तरतर्फ ओरालोमा लामागाउँ, सस्र्यूखर्क, अलि तल सुनकोशी तर पहाडले छेकिदिएको छ । अग्लाअग्ला रुखले छेकिदिएका छन् । प्रकृतिले एकैचोटी सबैकुरा कहाँ देखाउछ र ? अलिअलि गरी रहस्य खोल्छ । पूर्वीतर्फ डाँडैडाँडा मोटर बाटो–कोटकी काली मन्दिर, तिमाल गाउँ, पोखरी नारायण स्थानको उच्च समस्थलीयुक्त जङ्गल, त्यहाँबाट दम्स्याइलो बाटो कुरुवास, लोमसाल हुँदै मङ्गलटारतिर बिपी मार्गमा जोडिन्छ । त्यसपछि अर्कै चहलपहल शुरु हुन्छ ।
यो चार दशकमा गाउँले त साँच्चै काचुली फेरेको छ ।
पिठ्युमा ढाकर बोकेर तीनघण्टा ओरालो रोशीमा घट्ट जाने बटुवा पनि भेटिन छाडेछन्, विजुली पुगेपछि गाउँ गाउँमा आधुनिक मिलबाट मकै, गौ, कोदो, फापर पिस्ने मिलहरु छन् । केही घरमा त थोथोरै पिस्ने कामका लागि ग्रिन्डर पनि प्रयोगमा छ । घट्टलाई मिलले, ढिकी–जाँतोलाई ग्रिन्डरले विस्थापन गरेछ । डोकोमा भारी बोक्ने महिलाहरु करेसाबारी र घरायसी काममा रमाउन पुगेका छन्, भारी बोक्ने काम उनीहरुका पुरुषहरुले ट्याक्टर चलाएर पुरा गर्छन् । हलोलाई पनि हाते हलो, ट्याक्टरले छुट्टि दिएको छ । गाइबस्तु बाधिने गोठ–छिडी पल्सर–बजाज बाइकहरुले ओगटेको छ ।
कोट तिमाल, नारायणस्थान लगायतका उच्च स्थानका करेसाबारीमा बोधिचित्त खेतीले तिमाल शृङ्खलाको मुहार फेर्दैछ । बोधिचित्त फुल्ने वित्तिकै प्रतिबोट दशलाख, बिस लाख रुपैयाँमा ठेक्का लाग्न थालेछ । हामी सानो हुँदा यसको त्यति महत्व थिएन । अझै महत्व पहिचान हुन बाँकी कति चिज होलान यो प्रकृतिमा ?
घरमा आमा दिदीहरुलाई ढुङ्ग्रीले आगो फुकेर खाना बनाउने बाध्यता हटेको छ, दाउरा बल्ने धुँवादार अँगेनाहरु ग्यास चुलो र विजुली चुल्होमा बदलिएका छन् । कहीकही त इन्डक्सन पनि देख्न पाइन्छ । चार दशकअघि आमाहरु आगो र धुँवाका कारण क्षयरोगले पीडित हुन्थे, उपचार गर्ने काम पनि बेहोरेका एकजना कम्पाउण्डरको हातमा । अहिले त गाउँ गाउँमै स्वास्थ्य केन्द्र । फुर्सदमा महिलाहरु आमा समूह, सहकारी, सीप विकासमा भेला हुन थालेका छन् ।
महिलाहरुले घास पधेँरामा गफ गर्ने दिन पनि गएछन्, महाभारत, रामायण, घर घरका कहानी जस्ता टेलिशृङ्खलामा रमाउन थालेका छन् । पोल्टामा रहेको स्मार्ट फोनले वरपर सवैको जानकारी र हासीमजाकको सञ्जाल फिजिएको छ । जमाना कति फेरिएछ कति । स्वयम् मोहित पनि दङ्ग परेको छ । जीवन र
बद्रीले त गाउँको दुख सुनेका मात्र थिए ।
मोहित साथीलाई बाल्यकालको कुरा बताउँछ । ‘बाल्यकाल त सङ्घर्ष थियो साथी हो । भोक, दुख र जङ्गलसंग सङ्घर्ष ।’
‘तिमीहरुलाई के थाहा । पातलमा दाउरा र डाले घासका लागि जाँदा कतिपटक त किरो (चितुवा) आएर हामीहरु चिहिल्लएर भित्तातिर लागेथ्यौं । लोखर्के, जुरेली, चराहरु धेरै कराए भने पनि पक्कै बाघ, चितुवा, मलसाप्रो, दुम्सी आएको जनाउ हो भनेर डराउँथ्यौ । फेदीपानी काटेपछि पाताल सकिन्थ्यो, घास दाउरा विसाएर आनन्दले सास फेथ्र्यौ र सोच्थ्यौं आज त बचियो ।’
बद्रीले त मोहितको कति कुरा पत्याएन । जीवनले भने पहिला पनि यस्ता कुरा सुनेको रहेछ । केही पत्यायो ।
बाल्यकालको दुख, सङ्घर्षको कथा बताउदा पनि मोहित निकै रमाएको छ । विगत पल्टाउदा मानिसहरु त्यत्तिकै रमाउछन्, दुखको कुरा होस वा सुखको ।
फुलपाती भन्ज्याङ्बाट ढ्याङ्ग्रे ओडारहुँदै ट्रेकिङ टिम कालापानी बजार आइपुग्छ । त्यो ढ्याङ्ग्रे ओडार बाघ, वनमान्छेको आश्रयस्थल हो भन्ने पनि भनाइ छ । ‘हेर त बद्री हामी यही खर्क डाँडामा भोगेटोको भकुण्डो र डण्डीवियो खौल्थ्यौं ।
सरले एकै कोठामा तीन चारवटा कक्षा पढाउनुहुन्थ्यो । सर विदा बस्दा टहलुवा काकाले नै जे जान्थे त्यही पढाउँथे, विचरा टहलुवाले के पढाउथे, उनले जानको त ‘कः कं, कौ, को, के, के, कू, कु, की, कि,का,क र एक देखि दश सम्मको दुनोट थियो । बेलुका श्रीमान गम्भीर ..गाइसकेपछि छुट्टिको घण्टी लाग्दा कति खुसी हुन्थ्यौं । घर पुग्दा संसार नै जिते जस्तो लाग्थ्यो । मकैभटमास खल्तीमा राखेर डाले घास र दाउरा लिन पातलतिर झथ्र्यौ । किरो आउला कि भनेर खुवै डराउथ्यौं ।’
बद्रीलाई कुरा सुन्ने त्यति इच्छा छैन, शहर बजारमा हुर्किएको मानिस साहसिक खेल, चलचित्र हेर्न, रानु र प्मे बाजपेइका उपनयास पढ्न, रमाइलो गर्नमा रत्तिन्छ । जीवन गाउँका हरेक कुरा चाख दिएर सुन्न चाहन्छ । घरीघरी खल्तीबाट मोवाइल झिकेर पहाड, पातल, मन्दिर र अजङ्गका रुखहरु कैद गर्छ । रमाउने पनि आआफ्नो शैली हुने । मानिस उही, मन केही फरक । त्यसैले मानिसलाई भिन्न बनाएको न हो ।
फूलपाती भन्ज्याङ–नमोबुद्धको यात्रा निकै मनमोहक र साहसिक छ । प्रकृतिका जीवन्त कुरा सिक्न सकिने, जनजीवन र जैविक विविधताको स्वाद लिन पाइने । स्थानीय सरकारले ठाउँ ठाउँमा ट्रेकिङ ट्र्याक बनाइदिएको छ । सडकका किनरमा बस्ने ढुङ्गा, मुढाहरु राख्ने काम अझै बाँकी छ । पर्यटन प्रवद्र्धन ससाना कुराले गर्छ, विकास पूर्वाधारको सौन्दर्यीकरणमा खासै खर्च लाग्दैन । तर स्थानीय सरकार यसमा चनाखो छ । उसलाई थाहा छ, यस्ता कामले पहिचान, सम्बन्ध र आम्दानी बढाउँछ । के गर्ने भनेर टोल भेला र विज्ञ बैठक पनि गरिरहेका छन् ।
रमाउन त बद्री पनि रमायो होला । फरक कुरा जान्न कस्लाई मन पर्दैन ? थामपरी, लास्कोटतिरबाट मधुरो श्वरमा ‘चरिला कमाइ–धाङलामाइ’ को तामाङसेलो सुनिन्छ । यसको मतलव मेलापातका साथ रमाइलो गर्ने काम विहानैदेखि शुर भएछ । वारि र पारी गीतकै भाकामा प्रेम हुन्छ, सुखदुख र सन्देश आदान प्रदान हुन्छ । शाकिरा, एरिएना ग्राण्डे, विल्ली इलिस र ब्रुनो मार्स भन्दा हाम्रा च्याङ्वा मैचाङ कहाँ कम छन् र ? प्रतिभा देखाउन मात्र नपाएका ।
डाँडा थुम्कामा माने र द्यौराली छन्, काकलिङ्हरु भने हराउन थालेछन् । घरघरका भित्तामा बुद्धसंस्कृतिका कथा बताउने थाङ्काचित्र टाँगिएका छन् । लाग्छ यो काभ्रेपलाञ्चोकको जिउदो पुस्तकालय । यो प्रकृतिले इतिहास, भूगोल जीवनशैली, यिनीहरसँग गाँसिएको पारिस्थितिक प्रणालीको ज्ञान दिइरहेको छ ।
कोट तिमाल, नारायणस्थान लगायतका उच्च स्थानका करेसाबारीमा बोधिचित्त खेतीले तिमाल शृङ्खलाको मुहार फेर्दैछ । बोधिचित्त फुल्ने वित्तिकै प्रतिबोट दशलाख, बिस लाख रुपैयाँमा ठेक्का लाग्न थालेछ । हामी सानो हुँदा यसको त्यति महत्व थिएन । अझै महत्व पहिचान हुन बाँकी कति चिज होलान यो प्रकृतिमा ?
कालिका मन्दिरको सत्तलमा चिसो हावासंगै रहेर मोहित बद्री र जीवनलाई कालिमहिमा, भक्त जोशीले मन्दिर स्थापना गरेको कथा, मन्दिर जिर्णोद्धारको कथा सुनाउँछ । सत्तल बाहिरबाट सेतै लमतन्न रोशीखोला देखाउँछ । रोशी खोलाका किनारै किनार दुम्जा कुशेश्वर सिन्धुली जाँदै गरेका मोटर देखाउँछ । मोटरका हर्नका आवाज पनि टाढैबाट सुनिएका छन् । मोटरका हर्नले पातलमा किरोहरु हराउन लागे रे ।
‘थाहा छ साथी हो आजभोलि बीपी मार्ग भनिने त्यो बाटो सो¥ह सालमा नै बिपीले आरटिओको नाममा शुभारम्भ गरेथे । राजा महेन्द्रले निर्माण काम बन्द गरेर यहाका जनतामाथि अन्याय गरे । पछि उनै बिपीका भाइ गिरिजा प्रधानमन्त्री भएको बेला बाटो खनियो । यो बाटोले यस क्षेत्रका जीवनशैली नै बदलेको छ । शिक्षा, उत्पादन र स्वास्थ्य उपचारमा कता हो कता फड्को मारेको छ । सिन्धुली, काभ्रेपलाञ्चोक, रामेछाप र केही हदमा ओखलढङ्गा–खोटाङ सम्मको आर्थिक विकासको मेरुदण्ड बनेको छ । यो नबनेको भए सिन्धुली रामेछापको जुनारले यति ठूलो ख्याती पाउदैनथ्यो ।’
यत्तिकैमा बद्री प्रतिक्रिया दिन्छ–‘तर गाउँ गाउँबाट वन र बारी नास गर्दै डोजरबाट खनिएका बाटो पनि हेर न मोहित, यसले कति विनास गरेको छ ? पानीका मूल सुकेको छ, पहिरो खसेको छ ।’
‘हो बद्री विकास व्यवस्थित भएन भने विनास ल्याउँछ । डोजर संस्कृति यहाँ ल्याउन हामी पनि दोषी छौ । विकास भनेको प्रकृतिलाई चिरफार गर्ने जस्तो मात्र भयो, बनलाई भुत्ल्याउने जस्तो मात्र भयो । अवको स्थानीय सरकारको नेतृत्वले विकास व्यवस्थित गर्ने काम गर्ला । हामी यही जन्मे हुर्केकाले सल्लाह पनि दिनुपर्छ, खवरदारी पनि गर्नुपर्छ ।’
‘तिमीहरु त विकास बहस पो गर्न थाल्यौ । टे«किङको रमाइलो गरौं न । यो बहस त भरे काठमाडौमा गरे हुन्न ?’ जीवन अनुरोध गर्छ ।
मोहित, बद्री र जीवन गफिदै मुलबाटो हुँदै तल्लो कान्पुरको चोकमा आइपुग्छन् । मोहित फेरि बताउन थाल्छ –‘बुझ्यौ साथी यो कथाकार गुरुप्रसाद मैनालीको गाउँ जाने चोक हो, जम्मा पाँच मिनेट लाग्छ यहाबाट । उनले लेखेको छिमेकी कथा त्यही तल्लो गाउको धनजिते र गुमानेको कथा हो । नासो चाहि पल्लो गाउको देवीरमण र सुभद्राको कथा ।’
एउटै कथा लेखेर ख्याती कमाएका गुरुप्रसाद मैनालीको नाम पढ्नेहरु सबैले सुुनेका छन् । कलेजमा बद्री, जीवनले पनि नासो कथा सङ्ग्रह पढेका थिए । चाखले गफ अघि बढ्यो ।
गुरुप्रसाद मैनालीका कथामा गाउका पात्रहरु, वास्तविक घटना हुन्छन् । कथामा गाउँको रिफ्लेक्सन हुन्छ । त्यसैले ती अलग धारका छन् । गुरुप्रसाद त कथा विधाका महाकवि लक्ष्मीप्रसाद देवकोटा हुन् । कवितामा देवकोटा जस्तै कथामा गुरुप्रसाद छन् ।
यत्तिकैमा बद्री प्रश्न गर्छ –‘यहाका मानिसले किन गुरुप्रसादको प्रतिमा, पार्क नबनाएको होला ? यो ठाउलाई त उनले नै चिनाएका हुन् नि ।’
‘होइन बद्री नमोबुद्ध नगरपालिकाले भकुण्डेवेसीमा प्रतिमा सहितको पार्क बनाउँदै छ । नक्सा योजना बनिसक्यो । धुलिखेल नगरपालिकाले पनि देवीस्थान जाने सिढीमा मैनालीको प्रतिमा राख्ने योजना बनाएको छ ।’
‘परालको आगोको त सिनेमा नै बनेको छ नि’ । मोहितको कुरा नटुङ्गिदै बद्री उछिन्छ ‘थाहा छ थाहा छ, मैले त दुईपटक हेरेको छु, गौथलीको भूमिका कति गाउले खालको छ, कत्ति पनि बनावटी छैन, चामेको डायलगमा बनावटीपन छैन’ ।
जीवनलाई पनि निकै घत लागेछ । ‘सानो छँदा परालको आगो, मुनामदन र अनि द्यौराली रुन्छ जस्ता कथामा आधारित नाटक, सिनेमा पटकपटक हेरियो, आजभोलि पनि फिल्म त हेरिन्छ, शरिरलाई मात्र रमाइलो, मन र मुुटुमा न कथाले छुन्छ न पात्रले आसन नै जमाउँछन् ।’
‘कथा नाटकले मन छुनुपर्छृ । कथा, चलचित्रले शरिरलाई स्वाद दिएर हुँदैन, मस्तिस्क र मन दुवैलाई प्रभाव छाड्नु पर्छ । आजभोलि साहित्य कला पनि मनबाट टाढिएर बजार पुग्दैछन्’ । मोहितले निस्कर्ष निकाल्यो ।
‘कथा राम्रो बन्न त्यसले जीवन बोक्नुपर्छ, भोगाइका अनुभुति टिप्नुपर्छ । कल्पनाले लेख्नुहुन्न, गाउबस्तीबाट लेख्नुपर्छ । कल्पना त व्यग्र कल्पनाको साइफाइ कथाका लागि पो ठीक हुन्छ ।’ मोहितको बहस सकिएको छैन ।
‘आफ्नो जन्मथलोको कथा, माटो, रुख विरुवा, सबैले छुन्छ । गुरुप्रसादलाई जस्तै मलाई पनि गाउले नै पोल्छ । कति सुन्दर छ यो ठाउँ’ ।
जीवनले प्रतिक्रिया जनाइ हाल्यो ‘किन काठमार्डौ बस्न थालेको त उसोभए ? यही प्रकृतिमा बस, हामीलाई कहिले काही ट्रीटका लागि बोलाउ, भै गो नि’ ।
‘कस्तो अव्यावहारिक कुरा गरेको तिमील जीवन ? त्यतिखेर गाउमा ६ कक्षासम्म मात्र पढाइन्थ्यो । अहिले जस्तो गाउँमा नै स्नातकसम्म पढ्न पाइने र आमाले पकाएको खाएर पल्सरमा हुइकिदै काठमाडौं, धुलिखेल मास्टर पढ्न पाउथेँ भने किन गाउ छाड्थेँ ?’
गर्मागर्मी गफ र हसिमजाक गर्दै खरदारपाटीमा पुगेपछि साथीहरु कतिखेर नमोबुद्ध पुगिएला भनी हिसाव गर्न थाले । खरदारपाटी निकै पूरानो पाटी, यही ठाउँबाट पूर्वतिर पौडेल बस्ती विस्तार भएको कथा छ । चिया खान त मन थियो, तर त्यत्तिकै फटाफट ओरालो झरे ।
काशीखण्डबेसीमा एकएक दाना अम्वा किनेर टोक्दै उकालो यात्रा शुरु भयो । निकै भोकाएकाले नमोबुद्ध नपुगी खाना नखाने बाचा भभरकोटमा तोडियो । एकएक ग्लास भैसीको दूध, एक एक ओटा फापरको रोटी खाएर पुन उकालो शुरु भो ।
अव नमोबुद्ध सम्म उकालो मात्र हिड्नुु छ । वाटोहरु पनि साँघुरा छन् । गफ अलि मलिनो हुँदैछ ।
गाउँका घरहर पनि चिटिक्क परेका, पहिला एकाध झिङ्गटी र सबैजसो खरले छाएका हुन्थे । मानिसको हैसियत घरैको छानाबाट नै खुल्थ्यो । सबै घरहर आधुनिक, चार पाँच घरबीच सार्वजनिक धारो, कसै कसैको त घरआगन मै कलधारो, सबैको घरमा शौचालय, घरमा फलैँचाको सट्टा तीनचार ओटा कुर्सी, सानो करेसावारी, केही घरको बीचमा किराना पसल, दूध सङ्कलन केन्द्र, घँगारु पाकेर राताम्मे बाटो ।
एकाएक मोेहित कराउँछ ‘साथी हो घँगारु खाऔँ’ । उ फेरि बाल्यकालमा फर्कियो । गोठालो जाँदा चुथ्रो, मछाइनो, जामुन, फँडिल, ऐसेलु, घँगारु, कटुस, अमला, पानी अमला खान उ निकै मन पराउँथ्यो ।
यो जङ्गली के हो के खाँदा विमारी त परिन्न ? बद्री मनमनै रगमगिन्छ । ‘जे पर्ला पर्ला’ । साहसले केही दाना खायो । ‘आहा मीठो छ, जीवन तँ पनि खा न’ । ‘खाओ बाँदर हो खाओ, म भने बादरको फोटो खिच्छु’ ।
घँगारुको ठूलो झ्याम्टोको दुईतिर घँगारु टिप्दै खाँदै गरेका मोहित र बद्रीबीचमा रहेर जीवनले सेल्फी हान्यो र बाँदरहरु वनबाट बाटोमा शीर्षकामा फेसबुक अपलोड पनि ग¥यो । मायाले जे भने पनि राम्रो, साथीले भनेको के नराम्रो हुनछ र ?
उकालो लगभग सकियो । नमोबुद्ध नजिक पहाडको थाप्लोमा पृष्ठभूमिमा फूलपाती भन्ज्याङलाई राखेर फेरि फोटो खिचे । छोडेको बाटो देखाएर जीवन डराउँछ पनि ‘हेर कति लामो यात्रा तय गरेछौं’ । ‘होइन जीवन सकिएको यात्रा हेर्ने होइन, बाँकी बाटो हेरेर शिखर चढ्नुपर्छ । यो यात्राको नियम हो, यसैले शक्ति दिन्छ’ । मोहितले सक्न नपाउँदै बद्री थप्छ ‘यस्ता पहाडसंग लड्दै, चिथरिदै आएको रहेछ र पो पहाडे बाहुनलाई पढाइ, जागीर सबैतिर सफलता मिलेको’ ।
‘होइन बद्री तिमीले पनि सङ्घर्ष गरेका छौं । सङ्घर्ष रहरले होइन, आवश्यकतामा गरिन्छ । सङ्घर्ष नगर्ने प्राणी वनस्पति को छ र ? हामी त मानिस भयौं । शहरको सङ्घर्ष गाउँको भन्दा निकै जटिल र कुटिल हुन्छ । शहरमा बसेर पनि तिमीहरुले आजको पदयात्रामा गरेको सङ्घर्ष कम साहसपूर्ण छ र ?’
गफिदै नमोबुद्धमा पुगेका जीवन, मोहित, बद्री पालैपालो बौद्ध भिक्षु, आनीसंग फोटो खिच्न थाले । र, ओँम् मणि पद्मे लेखिएका बुद्ध साधना पढ्दै घुम्न थाले । उनीहरुको भोक र पसिना कता हो कता भागेछ ।
नमोबुद्धको शिखरबाट रोशी, पुण्यमाता, महाभारत, तिमालको हरियाली, शङ्खु र काशीखण्डवेसी अनि दाप्चाको समथर खेती र गौरीशङ्कर शृङ्खलासंग चुमेको क्षितिज मोवाइलमा कैद गर्दै प्रतीक्षामा रहेको टाटा सुमोसाथ शङ्खु हुँदै तीनैजना बनेपा हुइकिए ।
मोहित मनमनै प्रशन्न छ, आफ्नो जन्मभूमि, बाल्यकालमा खेले दौडेको गाउँमा मिल्ने साथीलाई यात्रा गराउन पाएकोमा । अरु प्रशन्न छन, गाउको विकास निर्माण र बदलिएको जीवनशैलीको नयाँ स्वादबाट ।
‘हो प्रकृतिले धेरै दिएको छ मोहित तिम्रो जन्म गाउँलाई ।’ मौनता तोडदै जीवनले भन्न खोजेको कुरा पूरा हुन नदिई मोहित भन्छ ‘हो नि यति स्वच्छ हावापानी, स्वच्छ खोला–डाँडा, मिहनेती मानिस । पालिका र समुदाय मिलेर वन, जलाधार, पहाड बचाउने काम अझै गर्न बाँकी छ । रोशी र कोशी काभ्रेपलाञ्चोकको जीवन हो, तिमाल र महाभारत माथ हो ।
यसले थुप्रै दिइरहेको छ, बचाएर राखे अर धेरै दिन्छ । तर जन्मभूमि, प्रकृतिबाट लिइमात्र रह्यौ भने चाँही प्रकृतिले रियाक्सन गर्छ । मानिसले लिने मात्र होइन, पु¥याएर लिन जान्नुपर्छ । -(@mainaligopi)
