Nepal Purbadhar

शुक्रबार, चैत्र १६, २०८०
Friday, March 29, 2024

शुक्रबार, चैत्र १६, २०८०
Friday, March 29, 2024
निर्माण व्यवसायी महासंघको २५औं साधारणसभाको तयारी पूरा, शुक्रबार प्रधानमन्त्रीले उद्घाटन गर्ने ‘स्मार्ट नगर’ बन्दै धुलिखेल नगरपालिका, नागरिकलाई घरबाटै सेवा  मध्यपहाडी लोकमार्ग निर्माणले छेउछाउमा मानव बस्ती बढ्दै    सुपर त्रिशूली जलविद्युत आयाेजनाकाे इआइए बदरकाे माग गर्दै सर्वाेच्चमा मुद्दा दायर ग्लोबल आइएमई बैंक र आइएफसीबीच जोखिम व्यवस्थापन,लैङ्गिक तथा जलवायु वित्त क्षेत्रमा परामर्श सेवासम्बन्धी समझदारी रसुवागढी जलविद्युत आयाेजनाः विद्युतगृहकाे उपकरण परीक्षण अन्तिम चरणमा    प्रतिकूल मौसमले ‘भिजिबिलिटी’ कमजोर हुँदा हवाई उडान प्रभावित    दैलेखका ४ गाउँपालिकाका ७ गाउँमा राष्ट्रिय प्रसारण प्रणालीबाट विद्युतीकरण

नेपालको जलविद्युत विकासकाे जग हाल्ने ओड होफ्टुनको निधन


काठमाडौं । नेपालको जलविद्युत विकासलाई अहिलेकाे अवस्थासम्म ल्याइपुर्याउन  सुरुवाती दिनहरूमा महत्त्वपूर्ण योगदान गरेका नर्वेजियन जलविद्युत इन्जिनियर ओड होप्टुनको निधन भएको छ । सन् १९२७ मा नर्वेको अलमा जन्मिएका उनको ९५ वर्षको उमेरमा गत बुधबार निधन भएको हो ।

उनका पिता इरिक होफ्टुन नर्वेमा जलविद्युतगृह सञ्चालक थिए । आमा मार्था हफ्टुन शिक्षिका थिइन् । नर्वेजियन इन्स्टीच्युट अफ टेक्नोलोजीबाट इलेक्ट्रिकल इन्जिनियरिङ अध्ययन गरेका उनले नर्वेमै रहँदा जलविद्युत आयोजनाको विद्युतगृहमा काम गर्न सुरु गरेका थिए ।

उनी सन् १९५८ मा ३० वर्षकाे उमेरमा नेपाल आएका थिए । उनी संयुक्त मिसन नेपाल (युएमएन) का लागि पहिलो पटक पाल्पाको तानसेनमा अस्पताल बनाउने काममा इलेक्ट्रिकल इन्जिनियरकोरूपमा आएका थिए ।

उनले पाल्पामा अस्पताल निर्माणका क्रममा नै नेपालमा दक्ष जनशक्तिको अभाव देखेर रुपन्देहीमा मा सन् १९६३ मा बुटवल टेक्निकल इन्स्टिच्युट (बिटिआई) स्थापना गरी व्यावसायिक तालिम केन्द्र बनाए । अहिलेको हाइड्राे ल्याब स्थापना गर्नमा पनि उनको नै  योगदान छ ।

नेपाल बसाईका क्रममा उनी विस्तारै जलविद्युत विकासको काममा पनि सक्रिय भएर लागे । बुटवल पावर कम्पनी (बिपिसी), हिमाल हाइड्रो लिमिटेड र नेपाल हाइड्रो एण्ड इलेक्ट्रिक लिमिटेड (एनएचई)का संस्थापक नै उनी हुन् । यी कम्पनीको स्थापना गरी उनी नेपालमा जलविद्युतको प्रारम्भिक विकासमा अग्रणी भएर लागेका थिए ।

यसै क्रममा बुटवल क्षेत्रमा विद्युतीकरण गर्ने उद्देश्यले रुपन्देहीको तिनाउ खोलामा १ मेगावाटको जलविद्युत आयोजना निर्माण गरे । उनकै नेतृत्वमा तिनाउ खोलाकाे आयोजना निर्माण भएको थियो । यो आयोजनाको अध्ययन तथा डिजाइनको सम्पूर्ण काम उनले नै गरेका थिए । पाल्पादेखि बुटवलसम्म पैदल आउँदा उनले नै तिनाउ खोला आयोजनाको पहिचान गरेका थिए ।

सुरुमा यो जलविद्युत आयोजना २५० किलोवाट क्षमताका २ वटा उत्पादन युनिट रहने गरी ५ सय किलोवाटमा निर्माण गरिएको थियो । पछि यो आयोजनाको क्षमता विस्तार गरी १ मेगावाट बनाइएको थियो । यो नै नेपालमा निजी लगानीमा बनेको पहिलो जलविद्युत आयोजना थियो । यतिबेलासम्म नेपालमा निजी क्षेत्रले विद्युत आयोजना निर्माण गरी आफैँ सञ्चालन गर्ने नीतिगत व्यवस्था नभएका कारण यो जलविद्युत आयोजना नेपाल विद्युत प्राधिकरणलाई नै सञ्चालन गर्न दिइयो ।

होप्टुनले तिनाउपछि प्युठानमा १२ मेगावाटको झिम्रुक र स्याङ्जामा ९.४ मेगावाटको आँधिखोला जलविद्युत आयोजना निर्माणमा पनि सहयोग पुर्याए । यी जलविद्युत आयोजना नर्वे सरकारले नै लगानी गरी निर्माण गरेर पछि सरकारलाई हस्तान्तरण गरेको थियो । अहिले यी दुवै जलविद्युत केन्द्र बुटवल पावर कम्पनीको स्वामित्त्वमा छन् ।

झिम्रुक प्युठान र रोल्पा जिल्लामा विद्युतीकरण गर्ने उद्देश्यले निर्माण गरिएको थियो भने आँधीखोला स्याङ्जामा विद्युतीकरण गर्ने उद्देश्यले निर्माण गरिएको थियो । बिपिसीले यी दुवै जलविद्युतगृहले उत्पादन गर्ने विद्युत आफैँँ स्थानीय क्षेत्रमा वितरण गर्छ । स्थानीय क्षेत्रमा खपत हुन नसकेको विद्युत मात्रै विद्युत प्राधिकरणले खरिद गर्छ ।

नर्वेको प्रत्यक्ष लगानीमा रामेछापमा निर्माण भएको ६० मेगावाटको खिम्ती–१ जलविद्युत आयोजना निर्माणमा पनि उनको ठूलो योगदान छ । उनले नेपालको जलविद्युत उत्पादनमा निजी क्षेत्रको लगानी सम्भावनाबारे २०४६ अघिबाट नै भन्दै आएका थिए । र, सधैँ जलविद्युतमा निजी क्षेत्रलाई लगानीका लागि बाटो खुलाउने पर्ने भन्दै निजी लगानी प्रवर्द्धन गर्ने गर्दथे ।

होप्टुनले नेपालको जलविद्युत विकासमा निजी क्षेत्रलाई सधै प्रवर्द्धन गरेको हाइड्रो कन्सल्ट इन्जिनियरिङ कम्पनीका  प्रमुख कार्यकारी अधिकृत मनोहर श्रेष्ठले बताए । ‘उहाँ निकै साधारण जीवन शैली भएको मेहेनती व्यक्ति हुनुहुन्थ्यो,’ उनले भने, ‘नेपालको जलविद्युत क्षेत्र अहिलेको अवस्थामा आइपुग्नमा उहाँको भूमिका अविस्मरणीय छ ।’

नर्वेजियन लगानीमा खिम्ती–१ पनि होप्टुनकै सक्रियतामा निर्माण गर्न सम्भव भएको श्रेष्ठले स्मरण गरे । बिपिसीको सहायक हाइड्रो कन्सल्र्ट इन्जिनियरिङ कम्पनी स्थापना हुनुमा पनि होप्टुनकै दुरदर्शिताका कारण सम्भव भएको पनि उनले बताए ।

होप्टुनले नेपालको जलविद्युत विकासका लागि फलको आशा नराखी निरन्तररूपमा मेहेनत गरेमा लक्ष्यमा पुग्न सकिने बताउने गरेका श्रेष्ठले स्मरण गरे ।  नेपालको जलविद्युत विकासमा योगदान पुर्याएको कदर स्वरुप उनलाई राजाको प्रत्यक्ष शासन कालमा गोरखा दक्षिणबाहुबाट सम्मान समेत गरिएको थियो । उनलाई सन् १९९० मा नर्वे सरकारले नर्वेजियन अर्डर अफ मेरिटको फस्र्ट क्लास नाइटबाट पनि सम्मान गरिएको थियो । उनी नेपालमा ३८ वर्ष बसेर सन् १९९६ मा नर्वे फर्किएका थिए ।


Read Previous

सम्झौताको ४५ महिनामा पनि सुरु भएन दाङखोलामा पुल निर्माण,ठेकेदार भन्छः ४ वर्षअघिको दररेटमा काम गर्न सकिँदैन

Read Next

लगानी बोर्डका परियोजनाका विकासकर्तासँग प्रधानमन्त्रीको भेट

Leave a Reply

Your email address will not be published.