नेपाल पूर्वाधार 
काठमाडौं । जलविद्युत आयोजना सञ्चालन तथा मर्मतका लागि दक्ष जनशक्ति उत्पादन गर्ने उद्देश्यले प्रशिक्षण कार्यक्रम गर्ने सम्बन्धमा त्रिपक्षीय समझदारी (एमओयु) भएको छ । धादिङको धुनीबेंसीस्थित जर्मन प्राविधिक शिक्षालयमा जलविद्युत आयोजनाको हाइड्रो तथा इलेक्ट्रोमेकानिकल उपकरण सञ्चालन एवं मर्मत गर्ने प्रशिक्षण कार्यक्रमका लागि काठमाडौं विश्व विद्यालय (केयु), नेपाल हाइड्रोपावर एकेडेमी (एनएचए) र स्वतन्त्र ऊर्जा उत्पादकहरूको संस्था, नेपाल (इपान) बीच बिहीबार सझदारीमा हस्ताक्षर भएको हो ।
जर्मन प्राविधिक शिक्षालयमा नियमित प्रशिक्षण सञ्चालन गर्न केयुको प्राविधिक प्रशिक्षण सेन्टर र इपानसँग समझदारी गरेको एनएचएका कार्यक्रम व्यवस्थापक मानस घिमिरेले बताए । उनले शिक्षालयमा १५ दिन र ३ महिनाको गरी २ प्रकारको प्रशिक्षण कार्यक्रम राखिने बताए ।
‘जलविद्युत आयोजनामा हाइड्रो तथा इलेकट्रोमेकानिकल उपकरण सञ्चालनको अनुभव भएकाहरूका लागि १५ दिनको प्रशिक्षण राख्नेछौं,’ उनले नेपाल पूर्वाधारसँग भने,‘भर्खरै इन्जिनियरिङ अध्ययन पूरा गरेका, तर कामको अनुभव नभएका विद्यार्थीका लागि ३ महिनाको प्रशिक्षण हुन्छ ।’
उनले समझदारीअनुसार प्रशिक्षणको अवधि पूरा गरेका प्रशिक्षार्थीका लागि केयु र एनएचएको संयुक्त प्रमाणपत्र दिइने बताए । केयुमा अध्ययनरत विद्यार्थी प्रशिक्षणका लागि शिक्षालयमा आउन सक्ने छन् भने शिक्षालयमा प्रशिक्षण लिइरहेका प्रशिक्षार्थी पनि केयुमा थप अध्ययन गर्न जान सक्ने वातावरण बन्ने उनले बताए ।
यस्तै, इपानले पशिक्षण पूरा गरेका नयाँ इन्जिनियरका लागि आफ्ना जलविद्युत केन्द्रहरूमा ‘इन्टर्नसिप’ गर्ने वातावरण तयार गर्नका लागि सहयोग पुर्याउने गरी समझदारी भएको घिमिरेले जानकारी दिए । अहिले समझदारी भएको र चाँडै सम्झौता सम्पन्न गरेर कार्यान्वयन प्रक्रियामा लगिने पनि उनले बताए । पहिलो प्रशिक्षण कार्यक्रम दशैं लगत्तै सुरु गर्ने गरी गृहकार्य सुरु गरिने उनले बताए ।
प्रशिक्षण कार्यक्रम सञ्चालनका लागि इपान र युरोपको विभिन्न देशबाट प्राप्त सहयोगबाट आर्थिक स्रोत जुटाइने एनएचएका सल्लाहकार पवन ढकालले बताए । उनका अनुसार अहिले प्रशिक्षण कार्यक्रमका लागि आवश्यक पर्ने उपकरण भारतको कलकत्तामा हाएर रोकिएको छ ।
‘हाम्रो देशका जलविद्युत आयोजनाका लागि आवश्यक जनशक्ति स्वदेशमै उत्पादन गर्ने उद्देश्यले युरोपका विभिन्न देशबाट स्रोत जुटाएर प्रशिक्षण कार्यक्रम गर्न लागेको छौं । तर, प्रशिक्षण कार्यक्रमका लागि भनेर युरोपबाट पठाएको सामाग्री अर्थमन्त्रालयले ३ सातादेखि कलकत्तामा रोकिदिएको छ’ उनले भने ।
जलविद्युत क्षेत्रको विकासमा योगदान पुर्याउने उद्देश्यले प्रशिक्षण सञ्चालनका लागि पठाइएका उपकरण भारतमा रोकिनु दुखःद भएको ढकालले गुनासो गरे । जलविद्युत आयोजनाका लागि आवश्यक दक्ष जनशक्ति उत्पादन गने उद्देश्यले सन् २०१९ मा शिक्षालयको स्थापना गरिएको हो । एनएचएको कार्यालय पनि शिक्षालयको पूर्वाधारमा राखिएको छ ।
जर्मनीस्थित विभिन्न कम्पनीको सहयोग र व्यक्तिगत सहयोगमा १५ करोड रुपैयाँ बढीका उपकरण शिक्षालयमा आइसकेका छन् । पछिल्लो पटकको आयातका क्रममा भने भारतमा उपकरण रोकिएका हुन् ।
शिक्षालयमा जलविद्युत क्षेत्रका लागि अत्यावश्यक किलाकाँटा उत्पादन गर्ने सिएनसीदेखि जलविद्युतगृहमा जडान हुने जेनेरेटर, हाइड्रोपावर सिमुलेटर लगायत उपकरणहरू राखिएको छ । शिक्षलयको प्रशिक्षण कार्यक्रमका लागि जलविद्युत आयोजना सञ्चालन तथा व्यवस्थापन, इलेक्ट्रोमेकानिकल प्रणालीमा आवश्यक मेसिनको जडान एवं सञ्चालन तथा हाइड्रोमेकानिकल कोर्ष निर्माण गरिएको छ ।
अहिले जलविद्युत उत्पादन भएपछि विद्युतगृह सञ्चालनका लागि जनशक्ति अभाव रहेको र कतिपय आयोजनाले विदेशबाट पनि ल्याउनु पर्ने अवस्था आउँदा शिक्षालयको प्रशिक्षण कार्यक्रमबाट यो समस्या समाधान हुने अपेक्षा गरिएको छ ।