नेपाल पूर्वाधार 
काठमाडौं । नेपालले दीगो र उत्तरदायी ढंगले जलस्रोतको उपयोग गरी नवीकरणीय ऊर्जा गर्नु पर्नेमा सम्बन्धित सराेकारवालाहरूले जाेड दिएका छन् । काठमाडौंमा बिहीबार आयोजित जलविद्युतको दीगो विकाससम्बन्धी क्षेत्रीय सम्मेलनमा सहभागी सराेकारवालाहरूले यस्तो बताएका हुन् ।
एक दिने सम्मेलनलाई सम्बाेधन गर्दै हाइड्रोपावर सस्टेनेबिलिटी एलायन्स (एचएसए) का उपकार्यकारी निर्देशक एलेन किलाजियानले जलविद्युत आयाेजना निर्माण गर्दा ‘हाइड्रोपावर सस्टेनेबिलिटी स्ट्याण्डर्ड’लागू हुनुपर्ने बताए । उनले यसाे गर्नाले नेपालले दिगो र उत्तरदायी ढङ्गले जलस्रोतको उपयोग गरी दीगाे उत्पादन गर्ने र यहाँ उत्पादन भएकाे जलविद्युत दक्षिण एसियाको पानीको ब्याट्री बन्ने र जलवायु दायित्व पूरा गर्न सहयोग पुग्ने बताए ।
उनले इन्डोनेसियाको बालीमा ३१ अक्टोबरदेखि २ नोभेम्बर २०२३ सम्म आयोजित विश्व जलविद्युत कंग्रेसका बारेमा जानकारी दिँदै विश्वव्यापी मापदण्डको पालना गर्दै नेपालको जलविद्युत विकास पहलमा सहयोग पुर्याउन एचएसए नेपाल आएको बताए । उनले शून्य कार्बन उत्सर्जन लक्ष्य हासिल गर्दै जलविद्युत् विकासमा ध्यान केन्द्रित गर्नु नेपालका लागि महत्त्वपूर्ण रहेको बताए ।
उनले नेपालकाे जलविद्युत उत्पादनकाे दीर्घकालीन लक्ष्य पूरा गर्न ४० अर्ब बढी अमेरिकी डलर बराबरकाे लगानी चाहिने हुँदा अपुग लगानीका लागि विदेशी लगानीकर्ता बाेलाउनु पर्ने सुझाव दिए । दीगाे विकासका लागि जलविद्युतको विकासले मात्र पुग्दैन भन्ने विश्वव्यापी सहमति रहेको र नवीकरणीय ऊर्जाका अन्य स्राेतमा पनि लगानी गरी यसलाई दिगो बनाउन आवश्यक रहेको उनले उल्लेख गरे ।
सम्मेलनलाई सम्बोधन गर्दै स्वतन्त्र ऊर्जा उत्पादकको संस्था नेपाल (इप्पान) का अध्यक्ष गणेश कार्कीले नेपालको जलविद्युत् विकासका लागि सार्वजनिक–निजी साझेदारीका लागि सरकार थप खुला हुनुपर्नेमा जोड दिए । उनले ऊर्जामन्त्रीले संसद्को तल्लो सदनमा पेश गरेको विद्युत् विधेयक, २०२३ को मस्यौदा कार्यान्वयन हुनुअघि संशोधन गर्नुपर्ने आवश्यकता औँल्याए ।
उनले सरकारले २८ हजार मेगावाट विद्युत उत्पादनकाे लक्ष्य निर्धारण गरिसकेकाले अब सबै जलविद्युत आयाेजनाकाे विद्युत खरिद सम्झाैता (पिपिए) खुलाउनु पर्ने बताए । उनले निर्माणाधीन धेरै जलविद्युत आयाेजनामा बाढीले क्षति पुर्याएका कारण ताेकिएकाे तालिकाअनुसार सम्पन्न गर्न नसकिने हुँदा अवधि सार्ने निजी क्षेत्रकाे माग पूरा गरिदिन सरकार समक्ष माग गरे ।
लगानी बोर्डका प्रमुख कार्यकारी अधिकृत सुशील भट्टले नेपालमा जलविद्युत् विकासका क्षेत्रमा धेरै उपलब्धि हासिल भएको र यसमा सार्वजनिक निकाय र निजी क्षेत्र दुवैले महत्त्वपूर्ण भूमिका निर्वाह गरिरहेकाे बताए । उनले बजारको खोजी गर्दा सरोकारवालाले आन्तरिक र अन्यतरदेशीय गरी दुवै बजारमा समान रुपमा ध्यान दिनुपर्नेमा जोड दिए ।
अन्तर्राष्ट्रिय जलविद्युत् संघका उपाध्यक्ष सुशील पोखरेलले इन्डोनेसियाको बालीमा सम्पन्न विश्व जलविद्युत् सम्मेलनले नेपाललाई आफ्नो उपलब्धि विश्वस्तरमा प्रदर्शन गर्ने अवसर प्रदान गरेको बताए । अन्तर्राष्ट्रिय सेमिनार र सम्मेलनहरूमा नेपाली प्रतिनिधिहरूले लगानी आकर्षित गर्ने गरी हाम्रो सफलताका कथाहरू सुनाउनु पर्ने पोखरेलको भनाइ छ । उनले लगानीकर्ताका लागि प्रभावकारी एकद्वार नीतिले देशलाई फाइदा पुग्ने समय आएको पनि उल्लेख गरे ।
विद्युत् नियमन आयोगका अध्यक्ष डिल्लीबहादुर सिंहले अहिले प्रचलित आम धारणाविपरीत नेपालमा बढी परिमाणमा विद्युत् उत्पादन गर्न सक्ने सम्भावना रहेको बताए । उनले २८ हजार मेगावाट विद्युत् उत्पादन गर्ने र त्यसमध्ये १५ हजार मेगावाट निर्यात गर्ने योजना रहेको तर सबै सरोकारवालाले सोध्नुपर्ने प्रश्न नेपालले त्यो विद्युत् कहाँ निर्यात गर्ने र कसरी गर्ने भन्ने प्रश्न रहेको बताए ।
कार्यक्रममा नेपाल हाइड्रोपावर एशोसिएशनका अध्यक्ष अरुण रजौरियाले जलवायु–लचिलो पूर्वाधार विकास र दिगो ऊर्जा समाधान दिगो विकासको लागि समग्र रूपमा आधारभूत आवश्यकता रहेको बताए ।
सम्मेलनको उद्घाटन सत्रमा इपान, एचएसए र आईएचएबीच सहकार्यका लागि त्रिपक्षीय समझदारीपत्रमा हस्ताक्षर भएको छ । यो सहकार्य जलविद्युतको माध्यमबाट दिगो विकासको लागि भएको कार्यक्रममा बताइयो । समझदारीपत्रमा टिम भेन्चरका संस्थापक तेन्जिन गोन्सार र इन्टरनेशनल हाइड्रोपावर एशोसिएशनका उपाध्यक्ष सुशील पोखरेलले हस्ताक्षर गरेका छन् । दुवै हस्ताक्षरको साक्षी मन्त्री बस्नेत थिए ।
मन्त्री बस्नेतलाई हाइड्रोपावर सस्टेनेबिलिटी एलायन्सका उपकार्यकारी निर्देशक एलेन किलाजियान र स्वतन्त्र ऊर्जा उत्पादक संघ नेपालका अध्यक्ष गणेश कार्कीले विद्युत् नियमन आयोगका अध्यक्ष डिल्लीबहादुर सिंहलाई स्मारिका प्रदान गरेका थिए ।
