नेपाल पूर्वाधार 
काठमाडौं । राष्ट्रिय कुल गार्हस्थ्य उत्पादन (जीडीपी) मा सबैभन्दा बढी हिस्सा बगमती प्रदेशले ओगट्ने राष्ट्रिय तथ्यांक कार्यालयले अनुमान गरेको छ ।कार्यालयले मंगलबार सार्वजनिक गरेको आर्थिक वर्ष २०७९/८० कोे प्रादेशिक कुल गार्हस्थ्य उत्पादन सम्बन्धी अनुमानअनुसार राष्ट्रिय जीडीपीमा बागमतीको सबैभन्दा वढि ३६.८ प्रतिशत योगदान रहनेछ । यो राष्ट्रिय कुल गार्हस्थ्य उत्पादन (उपभोक्ताको मुल्य) मा करिव १९ खर्व ८१ अर्ब रुपैयाँ हो ।
गत बैशाख १९ मा कार्यालयले सार्वजनिक गरेको यस आबको राष्ट्रिय वार्षिक कुल गार्हस्थ्य उत्पादन उपभोक्ताको मूल्यमा करिब ५३ खर्व ८१ अर्व रुपैयाँ रहने अनुमान छ ।
प्रदेशबीच जीडीपीको आकारमा ठूलो असमानता देखिएको थियो । सात प्रदेशमध्ये राष्ट्रिय कुल गार्हस्थ्य उत्पादनमा कर्णाली प्रदेशको योगदान सबैभन्दा कम ४.१४ प्रतिशत रहने अनुमान छ । यो कुल राष्ट्रिय जीडीपीको २ खर्व २१ अर्बको हाराहारी हुन आउँछ । बागमती प्रदेशपछि कुल गार्हस्थ्य उत्पादनमा बढि योगदान पुर्याउने प्रदेशहरूमा क्रमशः कोशी, लुम्बिनी, मधेस, गण्डकी र सुदुरपश्चिम रहेका छन् ।
कार्यालयले कुल गार्हस्थ्य उत्पादनको वृद्धि दर चालु आबमा राष्ट्रिय तहको उपभोक्ता मूल्यमा १.८६ प्रतिशत अनुमान गरिएकोमा गण्डकी प्रदेशको आर्थिक वृद्धिदर सबैभन्दा बढि ३.३ प्रतिशत र बागमती प्रदेशको वृद्धिदर सबैभन्दा कम १.४ प्रतिशत रहने अनुमान गरिएको छ । संशोधित अनुमान अनुसार गत आबमा गण्डकी प्रदेशको बुद्धिदर सबैभन्दा बढि ६.३५ प्रतिशत देखियो भने मधेश प्रदेशमा सबैभन्दा कम दर ४.६ प्रतिशत रहने देखिएको थियो ।
औद्योगिक वर्गीकरण अनुसारको आर्थिक क्रियाकलापहरूलाई हेर्दा गत आब र यस आबमा बागमती प्रदेश बाहेक सबै प्रदेशहरूमा कृषि क्षेत्रको योगदान सबैभन्दा बढी छ छ । बागमती प्रदेशमा थोक तथा खुद्रा व्यापार क्षेत्रको योगदान सबैभन्दा बढि देखिन्छ । यसो हुनुमा यस प्रदेशमा बढ्दो शहरीकरण, बढ्दो जनसंख्या, राष्ट्रिय तहका ठुला व्यापारिक कारोवारहरु रहेको राष्ट्रिय तथ्यांक कार्यालयका उपप्रमुख नेबिन लाल श्रेष्ठले जानकारी दिए ।
त्यसैगरी राष्ट्रिय तहमा दोस्रो हिस्सा ओगटेको व्यापार क्षेत्र कोशी, मधेश र लुम्बिनी प्रदेशमा दोस्रो हिस्सामै कायम रहेको छ भने बागमती प्रदेशमा घरजग्गा सम्बन्धी कारोवार तथा आफ्नै आवास सेवाको हिस्सा दोस्रो छ । यसैगरी गण्डकी, कर्णाली र सुदुरपश्चिम प्रदेशमा सार्वजनिक प्रशासन र रक्षा क्षेत्रको योगदान दोस्रो रहेको देखिन्छ । वाग्मती र मधेश प्रदेश बाहेक सबै प्रदेशहरूको कुल गार्हस्थ्य उत्पादनमा प्रशासनिक सहयोगी सेवा क्रियाकलापको योगदान सबै भन्दा न्यून देखिएको कार्यालयका निर्देशक इश्वरी प्रसाद भण्डारीले जानकारी दिए ।
अर्थतन्त्रका विविध पक्षहरूलाई मापन गरी आर्थिक नीति निर्माण गर्न तथा आर्थिक विकासका गतिविधिहरूको अनुगमन तथा मूल्यांकन गर्नका लागि सार्वजनिक गरिएको तथ्यांक महत्वपूर्ण हुने उपप्रमुख श्रेष्ठको भनाइ छ । प्रादेशिक तहमा भएको आर्थिक गतिविधिको मापन गर्न र प्रदेशहरूमा देखिएका सामाजिक तथा आर्थिक विभेदहरुलाई न्यून गर्न आवश्यक नीति निर्माण गर्न र विकासका गतिविधिलाई प्रभावकारी बनाउन प्रदेशस्तरको कुल गार्हस्थ्य उत्पादन अत्यावश्यक हुन्छ । कार्यालयले समष्टिगत आर्थिक सूचकहरूमध्येको महत्वपूर्ण सूचक प्रदेशस्तरको कुल गार्हस्थ्य उत्पादनको अनुमान गर्ने कार्य आब २०७५र७६ देखि शुरु गरेको थियो ।
यसरी अनुमान गर्ने सिलशिलामा प्रचलित विधि ‘टप डाउन एप्रोच’ मा आधारित भएर उपलब्ध तथ्यांकको उच्चतम उपयोग गरेको छ । यस विधि अनुसार राष्ट्रिय तहमा अनुमान गरिएको आर्थिक क्रियाकलापहरूका वर्गीकरण अनुसारका प्रत्येक क्षेत्रको कुल मूल्य अभिवृद्धिका अनुमानहरूलाई उपयुक्त सूचकको आधारमा प्रदेश तहमा विभाजन गरिन्छ । यसरी गरिएको बांडफाँडको विश्वसनीयता प्रदेश तहका उपलब्ध सूचकहरूमा भर पर्दछ ।
यो प्रक्षेपण गर्दा हालका दिनहरूमा नेपालमा कोरोनाको प्रभावको अवस्था नभएको र विश्वव्यापी रुपमा आपूर्ति श्रृंखला खलवलीएको तथा पेट्रोलियम पदार्थ लगायतका वस्तुमा भएको मुल्य वृद्धिको असर हाम्रो अर्थतन्त्रमा पनि परेको विषयलाई समेटिएको छ । यस वर्षको राष्ट्रिय वार्षिक कुल गार्हस्थ्य उत्पादनको आर्थिक वृद्धि दरको अनुमान उपभोक्ताको मूल्यमा १.८६ प्रतिशत हुने अनुमान तथा अघिल्लो आबको संशोधित आर्थिक वृद्धि दर ५.६१ प्रतिशत भएको विवरण सार्वजनिक गरिसकेको छ ।
प्रदेश तहको वार्षिक कुल गार्हस्थ्य उत्पादन
कोशी प्रदेशः यस आवमा यस प्रदेशको कुल गार्हस्थ्य उत्पादन उपभोक्ताको मूल्यमा करिव ८ खर्व ४९ अर्व रुपैयाँ हुने अनुमान छ भने गत आवको संशोधित अनुमान करिव ७ खर्ब ८० अर्ब रुपैयाँ रहेको छ । यस प्रदेशले राष्ट्रिय तहको कुल गार्हस्थ्य उत्पादनमा १५.८ प्रतिशत योगदान पुर्याउने अनुमान छ । यसैगरी गत आवमा कुल गार्हस्थ उत्पादनको वृद्धि दर ५.४७ प्रतिशत थियो भने यस आवमा संकुचन आई २ प्रतिशत मात्र कायम रहने अनुमान छ । कुल गार्हस्थ उत्पादनमा सबैभन्दा बढि योगदान ३३.२ प्रतिशत कृषि क्षेत्रको रहनेछ भने सबैभन्दा कम योगदान ०.३ प्रतिशत प्रशासनिक सहयोगी सेवा क्षेत्रको रहने छ । कृषि क्षेत्र भन्नाले कृषि, वन तथा मत्स्यपालन समेतलाई जनाउँछ ।
मधेश प्रदेशः यस आवमा यस प्रदेशको कुल गार्हस्थ उत्पादन उपभोक्ताको मूल्यमा करिव ७ खर्च ७ अर्ब रुपैयाँ हुने अनुमान छ भने गत आवको संशोधित अनुमान करिव ६ खर्व ५० अर्व रुपैयाँ रहेको छ । गत आवमा राष्ट्रिय तहमा कुल गार्हस्थ उत्पादनको १३.१५ हिस्सा ओगटेको यस प्रदेशले यस आवमा समेत १३.१५ योगदान पुर्याउने अनुमान गरिएको छ । यसैगरी गत आवमा कुल गार्हस्थ उत्पादनको वृद्धि दर ४.६३ प्रतिशत थियो भने यस आवमा संकुचन आई १.६९ प्रतिशत मात्र कायम रहने अनुमान गरिएको छ । कुल गार्हस्थ उत्पादनमा सबैभन्दा वढि योगदान ३५.२ प्रतिशत कृषि क्षेत्रको छ भने सबैभन्दा कम योगदान ०.२५ खानी तथा उत्खनन क्षेत्रको रहेको छ ।
बागमती प्रदेशः यस आवमा यस प्रदेशको गार्हस्थ उत्पादन उपभोक्ताको कुल मूल्यमा करिव १९ खर्व ८१ अर्ब हुने अनुमान भने गत आवको संशोधित अनुमान करिव १८ खर्ब १९ अर्व रुपैयाँ रहेको छ । गत आवमा राष्ट्रिय तहमा कुल गार्हस्थ उत्पादनको ३७.९५ प्रतिशत हिस्सा ओगटेको यस प्रदेशले यस आवमा ३६.८६ प्रतिशत योगदान पुर्याउने अनुमान गरिएको छ । यसै गरी गत आवमा कुल गार्हस्थ उत्पादनको वृद्धि दर ६.३० प्रतिशत थियो भने यस आवमा संकुचन आई १.४४ प्रतिशत कायम रहने अनुमान छ । कुल गार्हस्थ उत्पादनमा सबैभन्दा बढी योगदान २३.६४ व्यापार क्षेत्रको छ भने सबैभन्दा कम योगदान ०.३५ पानी आपूर्ति, ढल, फोहोर व्यवस्थापन तथा पुनः उत्पादनका क्रियाकलापहरू क्षेत्रको रहेको छ ।
गण्डकी प्रदेशः यस आवमा यस प्रदेशको कुल गार्हस्थ उत्पादन उपभोक्ताको मूल्यमा करिव ४ खर्व ८२ अर्ब हुने अनुमान छ भने गत आवको संशोधित अनुमान करिव ४ खर्व ३७ अर्व रुपैयाँ रहेको छ । गत आवमा राष्ट्रिय तहमा कुल गार्हस्थ उत्पादनको ८.१४ हिस्सा ओगटेको यस प्रदेशले यस आवमा ९ प्रतिशत योगदान पुर्याउने अनुमान छ । यसै गरी गत आवमा कुल गार्हस्थ उत्पादनको वृद्धि दर ६.३५ प्रतिशत थियो भने यस आवमा संकुचन आई ३.२६ प्रतिशत मात्र कायम रहने अनुमान छ । कुल गार्हस्थ उत्पादनमा सबैभन्दा वढि योगदान २५.९ प्रतिशत कृषि क्षेत्रको छ भने सबैभन्दा कम योगदान ०.३ प्रतिशत प्रशासनिक सहयोगी सेवा क्षेत्रको रहेको छ ।
लुम्बिनी प्रदेशः यस आवमा यस प्रदेशको कुल गार्हस्थ उत्पादन उपभोक्ताको मूल्यमा करिव ७ खर्व ६२ अर्ब रुपैयाँ हुने अनुमान छ भने गत आवको संशोधित अनुमान करिब ६ खर्व ९७ अर्व रुपैयाँ रहेको छ । गत आवमा राष्ट्रिय तहमा कुल गार्हस्थ उत्पादनको १४.१ प्रतिशत हिस्सा ओगटेको यस प्रदेशले यस आवमा १४.२ प्रतिशत योगदान पुर्याउने अनुमान छ । यसैगरी गत आवमा कुल गार्हस्थ उत्पादनको वृद्धि दर ५.०३ प्रतिशत थियो भने यस आवमा संकुचन आई २.०६ प्रतिशत मात्र कायम रहने अनुमान छ । कुल गार्हस्थ उत्पादनमा सबैभन्दा बढि योगदान २९.८ प्रतिशत कृषि क्षेत्रको छ भने सबैभन्दा कम योगदान ०.३ प्रतिशत प्रशासनिक सहयोगी सेवा क्षेत्रको रहेको छ ।
कर्णाली प्रदेशः यस आवमा यस प्रदेशको कुल गार्हस्थ उत्पादन उपभोक्ताको मूल्यमा करिव २ खर्व २१ अर्व रुपैयाँ हुने अनुमान छ भने गत आवको संशोधित अनुमान करिव २ खर्व १ अर्व रुपैयाँ रहेको छ । गत आवमा राष्ट्रिय तहमा कुल गार्हस्थ उत्पादनको ४.१ प्रतिशत हिस्सा ओगटेको यस प्रदेशले यस आवमा समेत ४.१ प्रतिशत योगदान पुर्याउने अनुमान छ । यसैगरी गत आवमा कुल गार्हस्थ उत्पादनको वृद्धिदर ५.३२ प्रतिशत थियो भने यस आवमा संकुचन आई १.९१ प्रतिशत कायम रहने अनुमान छ । कुल गार्हस्थ उत्पादनमा सबैभन्दा बढि योगदान ३०.८ प्रतिशत कृषि क्षेत्रको छ भने सबैभन्दा कम योगदान ०.२ प्रतिशत प्रशासनिक सहयोगी सेवा क्षेत्रको रहेको छ ।
सुदुरपश्चिम प्रदेशः यस आवमा यस प्रदेशको कुल गार्हस्थ उत्पादन उपभोक्ताको मूल्यमा ३ खर्व ७६ अर्व रुपैयाँ हुने अनुमान छ भने गत आवको संशोधित अनुमान करिव ३ खर्व ४५ अर्व रहेको छ । गत आवमा राष्ट्रिय तहमा कुल गार्हस्थ उत्पादनको ७ प्रतिशत हिस्सा ओगटेको यस प्रदेशले यस आवमा समेत ७ प्रतिशत योगदान पुर्याउने अनुमान छ । यसैगरी गत आवमा कुल गार्हस्थ उत्पादनको वृद्धि दर ४.७८ प्रतिशत थियो भने यस आवमा संकुचन आई १.७८ प्रतिशत कायम रहने अनुमान छ । कुल गार्हस्थ उत्पादनमा सबैभन्दा वढि योगदान ३३.४ प्रतिशत कृषि क्षेत्रको छ भने सबैभन्दा कम योगदान ०.१ प्रतिशत प्रशासनिक सहयोगी सेवा क्षेत्रको रहेको छ ।
